You are currently browsing the category archive for the ‘Mahala/Community’ category.
11 Novembari 2008 – “Koaliciyake partnerya ano Kosovako harpi kerde but hari palo nashle manushengi kriza, thaj mangelape te mothaven pi zor thaj te keren pobuter but hilade Kosovake Romenge, kote lengi situaciya aqola biagorisimi,” o Romano Them phenela kote parafrizinela-lela e kampanyako vakeripa ando US eletirimo Prezidentesko Barack Obama, kote ano akava vakeripa dengya piro politikuni uzbuna upari Daniya.
Vakripa kova arakhipe ani Obamaski kampanyaki web rig, majbut referinela ani ogligaciya-leyipa jevapi e harpeske-marebaske partnerengo kola lele kotor ano Irakesko harpi, kote Obama kritikirinela o lejyipa e jevapesko andi nashle manushengi kriza koya isine kerdili marebaske intervencijya. Panglo akaleya Obama, te isine eletkirimo, shay te kerel akharipe ko koaliciyake partnerya te baryaren piri nashle manushengi kvota-numero. Ano akava vakeripa e Daniya lepardi kuzalo yaver puvya sar soy Bari Britaniya, Italiya thay Shpaniya. Obama na mukla ten a del kritika thay pere-US puvyake.
Romano Them shukar lela e Barak Obamaski idea kay o phuvya kola kerde harpi te len moralikuni jevapi palo nashle manusha, thaj Romano them dikela akava sar yek drumo puqibaske pobare suporteske-azutiripaske Romane nashle manushenge kotar Kosova. Organizaciya qivela ano godi kay maybut 100.000 Roma isine paldime kotar e Kosova palo Amerikaki harpeski-marebaski operaciya, kote e Daniya mashkar yavera Evropake puvya lela kotor-participaciya.
Ani Daniya pali bari thay zorali kherutni kritika, kote phenelape kay e Daniya nashti kergya prevenciya-siguripa o minoritetya te na muken e Kosova, akya phuv na kergya but te del beshipa-akomodaciya e nashle manushenge. Kotar o 2001 bersh, niyek Kosovake Romeske, kote ano akava kuvena da manusha e Marteske 2004 bilaqipaske, na dendilo azili ani Daniya.
Kotar 25 familiye avdive isilen temporalno-vramaya dendo siguripa-protekciya, 3 familiye thay 3 biprandime manusha arakhenape tali deportaciyako drumo thay 2 drom ko kurko mangelape te mothavenpe ki policiya.
Romano Them puqla pali regularizaciya akale manushenge. Akava puqipa pali regularizaciya but hilade Romengo nashle manushengo kotar e Kosova isine qivdo kotar o Romano Them ani Germaniya thay yavera EU phuvya. Organizaciya Romano Them akharela e Amerikaki administraciya te pravenpe o kvote pali iklovipa ano trito phuvya e Kosovake Romengi kola arakhenape ano Severno Istocna Evropa, kola nashti isine integrishime lokalno, thaj kola arakhenape ano phare jivdipaske kondiciye. Sar yek urgentno ekzamplo shay te leparelpe nashle mansuha ani Kosovaki Mitrovica, kola isine aqarde te beshen ko zehersko-phaneya dendo than-Trepqake mine, pe qavencar ano kolengo rat arakhelape zeheri but pobuter sar o norme mangena.
Romano Them
Na janelape ekzatno numero, kerelape lafi palo pasho numero e Romengo kola mukle e purani Yugoslavia, nashindoy kotar nacinalistikune bilaqipa ano 1990 bershende. Politika e etnikune shuzaribasko angya ji ko nashiba thaj muklipa 120. 000 Kosovake Romengo.
Ano bersha kola nakle, bayardile drumya te deportirinenpe o Roma ani Srbiya. Bilaterelakuino readmisiyako kontrakti mashkar Srbiya thay EU phuvya anglo disavi vrama zoralgya o hramipe e readmisjake kontakteske signaturako mashkar Srbiya thay Evropaki Uniya.
UNHCR-ski Poziciya palo lugyardi Siguripa e Manushengo kotar e Kosova ji akana dengya garanciye kola sine kontra e deportaciyake e Kosovake Romengi. I palo ekzistiripa akale dokumetesko Kosovake Roma palo isine deportirime ano yavera kotora e Srbiyake, thaj dayek drom akala irinipa isine talo uqe puqibaske sebepya. Anglo trin bersh, Germaniya dengya zor te anel kotar o UNMIK jek oficijalno muklipe-dokumenti pali deportacija manushengi kola kerde kriminali, thaj akaya praktika phiravelape kotar e Svajcariya.
Akava kontrakto na ulo purano, adoptaciya poslune kotar e Kosovaki gavermenca, readmisiyake-irinibaske dokumenteya thaj reintegaciyake startegiya koya isine kerdi kotar UNMIK sar jek buvlipe palo menajiripe zorea dende irinipaske ani Kosova
Ano Januri 2008 bersheste, kompetencije palo tretiribe e readmisijake rodlaribaske isine phiravdilo kotar o UNMIK ji ko Kosovake Ministruyake palo Andrune Bukya. Sar jek kosekvenca-bilaqipa akale phiravibasko-transferesko, kay pobuvlo dikhipa kotar e readmisijake rodlaribasko isine qinavdo. Ministriya pere deciziye bazirinela panglo kriterija da li dajek manush kotar e Kosova (na pobuvle da li Rom, isile li sigurpaske problemya, kote ka jal-isile li kher thay yaver)
Gavermentya phuvyenge kola isilen nasle manushen, thay kola via Mashkarthemutne Organizaciyengo kerde paricipaciya ano keripa e draftesko akale dokumetesko, but sigate kerde reakciya ano promimi situaciya. Sar rezultati akalesko ano Decembari Germansko Federalno Ministeriyumi palo Andrune Bukya biqalgya lil ji ko Ministerijumya palo Andrune Bukya e Republikengo, kote mothavela lenge thaj delalen instrukciye kay pratkika koya isine ji akana na ka kelerelpe, kote ano irinibasko procesi na ka lelpe etnikununo avipa e manushesko (kay Rom), thay kay kote o manush na ka ovele te jal-kher.
But sigate pako Kosovako biumlavipa, Svaycariyako Miniterijumi palo Avrune Bukja gelo ki Kosova jeke bukya te kerel vakeripa palo bilaterelano repatrijacijako kontrakti. Ano masek kay nakla Svajcariako Federalno Ofisi pali Migracija dengya nevipe kote ka poshminel te irinel nashle manushen ani Kosova , kote ko akava qivena ini e Romen. Panda tena ikalel o UNHCR piri nevi poziciya palo lugyardo siguripa e manushengo ani Kosova, Svediyako Migraciyako ofisi dikhela ano avutnipe promiba akale pozociyako, thay dela negativne deciziye e Romengi kotar e Kosova kote ano akala deciziye hramonela kay Kosovake Roma nane tali zor ani Kosova.
Ano regioni, statusi e nashle manushengo tha IDP-ngo aqola biagorisimo, kote pashe 2,300 nashle manusha majbut kotar isi Kosovake Roma, kola kerde aplikaciya azielske ani R.Makedoniya, kotar sa akava lepardo numero 28 manushenge isine dendo statusi e nashle manushesko, statistika koya lelili kotar UNHCR.
Srbiya panda isila 200.000 IDP, kote ano akava numero 40,000 perena Kosovake Roma. Jivdipaske kondiciye akale manushego, ovela talo kartonya, talo mostya, thay majbut qivena amenge ki godi sar kay avena kotar o manusha trito lumyake. Akala manusha kola mangelape te oven respektuime sar manusha pere rastrake, lenge hakaya qinavgyona.
Ani posluni vrama phenelape kay nane incidetya, situaciya ani Kosova pharikane shay te lelpe yeke phiravde irinabaske proceseske. Akava isine mesaza koya dendili kotar o Romane reprezentya kola lele participaciya ani mashkarthemutno beshipa, organizimo ani Viena kotar o Projekti palo Ethnikune Realaciye (PER) thay OSCE/ODHIR/CPRSI. Nane samo siguripe ano puqipa, puqipa sar soy baro qorolipe panglo-kombinirimo yeke buvle diskriminaciya palo Roma, kote sa akala puqipa na kerena kondiciye yeke normalno jivdipaske.
Sar yek bilaqo ekzamplo pali marginalizaciya thay bidikhipa e Romengo kotar e Kosova, isi biagorisimi situaciya, palo 10 bersh, pashe 700 nashle manushengi kola jivdinena ani zeherske-phaneya dendi phuv pashe Trepqake minengi, thay yavera familiye kola beshena ano askeriyako hangari ano Leposaviq.
Birashtrake Organizaciye akharde ko yek shukare-phiravde soluciyake e nashle manushenge krizake, thay palo 10 bersh, interesi palo akava but pelo, kote zorea dendo irinipa e Kosovake Romengi kerelape binakhavdo-bi olesko nashti.
prezentovan 3. XI. 2008. god u Ministarstvu za Kosovo i Metohiju
Internacionalna Unija Roma o okvirnoj Konvenciji (1995. god) za zastitu nacionalnih manjina
Dame i gospodo,
osecam potrebu da na pocetku mog izlaganja kao pravnik, novinar, publicista i generalni sekretar Internacionalne unije Roma iskazem iskrenu zahvalnost Kruni Petkovicu, pomocniku ministra za Kosovo i Metohiju koja mi je ukazala poverenje da i ja danas ucestvujem u razgovoru sa delegacijom Savetodavnog komiteta. Takodje, koristim priliku da pozdravim gospodina Rajnera Hofmana, clana delegacije iz Savezne Republike Nemacke, Tonija Elula, clana delegacije sa Malte, Dalibora Jileka, clana delegacije iz Ceske, i Stefaniju Marsal, iz Sekretarijata okvirne konvencije.
Danas u Evropi, koja se smatra kolevkom ljudskih prava, slobode i demokratije, kao znacajan trend treba istaci da se pitanje Roma sve cesce postavlja na medjunarodnom nivou. To moze imati samo
povoljne rezultate za njihov polozaj. U tome treba narocito istaci aktivnosti evropskih regionalnih organizacija (OEBS-a, Saveta Evrope i Evropske Unije).
Tema mog danasnjeg referata je primena Okvirne konvencije za zastitu nacionalnih manjina, Strazburg, 01. februar 1995. god. sa refleksijom na Romsku nacionalnu manjinu na Kosovu.
1. Prema raspozivim istorijskim podacima, Romi su stanovnici Kosova i Metohije od od 14 veka.
2. Romi su imali svoja naselja gotovo u svim selima i gradovima na Kosovu i Metohije, sto potvrdjuju mnogobrojna istorijska dokumenta, statisticko-demografski popisi iz razlicitih perioda, i mnoga
naucna istrazivanja.
3. U mnogim selima i gradovima Romi su bili integrisani u velikoj meri.
4. Mnogi od Roma imali su zavrsene srednje i visoke skole, bili su zaposleni ili su ostvarivali izvore prihoda na druge nacine.
5. U mnogim gradovima Romi su imali svoja nacionalna i kulturna udruzenja i instuitucije, pravo i mogucnost da njihova deca uce romski jezik, istoriju i kulturu Roma.
6. Postojala su mediji na romskom jeziku, izdavacka i druga delatnost.
7. Usled rata, ogroman broj Roma, koji su imali svoja naselja na teritoriji 21 opstine, morali su da napuste teritoriju Kosova.
8. Oni su pretrpeli etnicko ciscenje i supcili su se sa mnogim posledicama te sprovedene mere.
9. Oni imaju status raseljenih lica na teritoriji Srbije i Crne Gore.
10. I danas se jos suocavaju sa citavim nizom teskih i neresivih pitanja i problema, koji zadiru u elementarna ljudska i gradjanska prava.
Proces iseljavanja Roma sa Kosova traje vec decenijama i to razlicitog inteziteta. Razlozi za iseljavanje bili su prvo uglavnom ekonomske prirode, dok poslednjih godina pripadnici ove nacionalnoisti navode da napustaju Kosovo zbog politicke nestabilnosti i straha od stalnih sukoba.
Na Kosovu danas nema vise od 10.000 hiljada Roma, smestenih u enklavama pod zastitom KFOR-a. Najvise raseljenih Roma je u Srbiji. Nekoliko stotina njih je u julu mesecu prinudno vraceno na Kosovo.
Njihovi ozbiljni ekonomski i socijalni problemi u ovim oblastima, stambeni, obrazovanje i zaposlenje su pogorsani zbog diskriminacije sa kojom se suocavaju kao i zbog antiromskog osecanja koje preovladava kod vecinske zajednice, ogranicene slobode kretanja, sto takodje utice na vrsenje njihovih ostalih prava. Romi i njihova imovina su cesto bili meta medzuetnickog nasilja pre i posle martovskih dogadzaja 2004. godine, a trenutno je njihov pristup imovini u mnogim slucajevima ozbiljno otezan zbog nedostatka adekvatne dokumentacije.
Mora se zavesti vladavina zakona, a istovremeno treba kazniti pocinitelje zlodela. Drugo, treba unaprediti ekonomsku situaciju. Stopa nezaposlenosti na Kosovu je izmedju 55 i 60 odsto. Drugim recima, dok se ne stvore bolji uslovi za zaposljavanje, mnogim Romima ce biti tesko da se vrate svojim kucama.
Nedostatak bezbednosti i dalje ogranicava slobodu kretanja. Cinjenica da ovo pitanje ostaje aktuelno jeste ozbiljan podsetnik na to koliko jos posla predstoji medunarodnoj zajednici.
Da bi romska zajednica opstala ona mora imati svoje institucije. Nema zajednice bez institucija. Ako hocemo manjinsku zajednicu, onda moramo imati kulturne, obrazovne i inforamtivne i, ako je politika zajednicko vodjenje javnih poslova jedne zajednice, politicke institucije.
Manjinsko pitanje je pre svega politicko pitanje, pa tek onda normativno i institucionalno pitanje.
Manjinska prava su elementarna ljudska prava, a ne privilegije kako se cesto cuje u politickom zargonu, a postoje zarad cuvanja identiteta manjina, njihove osobenosti i tradicije. Zastita, pak, podrazumeva institucionalne mere koje etnicke grupe koriste da bi zastitile i unapredile svoje kulturne i politicke interese. Pravo na lokalnu i regionalnu samoupravu je, takodze, ustoliceno za regione gde manjine cine vecinu.
Izmedju 1990. i 1995. godine, OEBS i Savet Evrope su usvojili standarde kojima se zabranjuje nasilna asimilacija i transfer stanovnistva, odnosno, kojima se uvazavaju zahtevi manjina da i one budu legitimni subjekti rasprava u okviru UN i evropskih regionalnih organizacija.
Ukoliko je prakticno ponasanje usmereno ka stvaranju duha tolerancije i medjusobnog uvazavanja i zastita nacionalnih manjina ce biti u skladu sa takvom politikom. Medjutim, ukoliko je politika diskriminaciona tu nece pomoci ni najbolja institucionalno-pravna resenja, jer ce nacionalne manjine fakticki biti u losem polozaju.
Kosovo bi trebalo da stane iza ove Konvencije prakticno-politicki. Manjinski standard koji bi Kosovo trebalo da uspostavi obezbedio bi pripadnicima nacionalnih manjina ukratko receno: pravo izjasnjavanja za pripadnika nacionalne manjine; ravnopravnost pripadnika nacionalne manjine sa pripadnicima vecinskog naroda u pogledu uzivanja osnovnih sloboda i prava coveka i zabrana svih oblika diskriminacije pripadnika manjina; pravo na upotrebu svog jezika u privatnom i javnom zivotu (u poslovnim odnosima, pred sudovima i drugim drzavnim organima, u sredstvima javnog informisanja, na javnim skupovima, kulturnim manifestacijama, zatim na javnim napisima, u verskim obredima.
Tako se mogu izdvojiti prava pripadnika nacionalnih manjina koja im omogucavaju opstanak i nesmetan razvoj kao posebne grupe:
– pravo na slobodno izrazavanje, cuvanje i razvoj identiteta manjine (etnickog, kulturnog, jezickog ili verskog identiteta);
– pravo na negovanje i razvoj svoje kulture (ukljucujuci pravo osnivanja kulturnih institucija, drustava, udruzenja…);
– pravo na osnivanje i cuvanje, u skladu sa nacionalnim zakonodavstvom; svojih prosvetnih, kulturnih i verskih institucija, organizacija ili udruzenja;
– pravo na ispovednje sopstvene vere, na verske skole, institucije i organizacije;
– pravo na uspostavljanje i odrzavanje nesmetanih medjusobnih veza, kao i veza sa maticnim narodom;
– pravo da sire, imaju pristup i razmenjuju informacije na svom maternjem jeziku;
– pravo da osnivaju i odrzavaju organizacije ili udruzenja u svojoj zemlji i da ucestvuju u medjunarodnim nevladinim organizacijama;
Kosovo bi trebalo da vodi aktivnu politiku prema manjinama, bas kao sto sugerisu relevantni dokumenti OEBS i Saveta Evrope. To bi u praksi znacilo da ce:
– stititi identitet nacionalnih manjina (etnicki, kulturni, jezicki i verski) i stvoriti uslove za “unapredjenje tog identiteta” i da ce, preduzimajuci neophodne mere, konsultovati i organizacije ili udruzenja manjina;
– nastojati da obezbede, pored ucenja zvanicnog jezika, i nastavu maternjeg jezika nacionalnih manjina ili nastavu na njihovom maternjem jeziku, kao i “gde je to moguce i neophodno” upotrebu njihovog jezika pred javnim organima u skladu sa odgovaraju}im nacionalnim zakonodavstvom;
– unapredjivati atmosferu uzajamnog postovanja, razumevanja, saradnje i solidarnosti medju svim licima koja zive na njenoj teritoriji i podsticati resavanje problema putem dijaloga na principima vladavine zakona;
– postovati svoje obaveze iz postojecih konvencija o ljudskim pravima i drugih odgovarajucih medjunarodnih instrumenata i razmotriti mogucnost pristupanja odgovarajucim konvencijama, ukoliko to jos nije ucinila, ukljucujuci one kojima se obezbedjuje pravo na prituzbe od strane pojedinaca;
– saradjivati u vezi s pitanjima nacionalnih manjina sa nadleznim medjunarodnim organizacijama;
– postovati pravo pripadnika nacionalnih manjina da stvarno ucestvuju u javnom zivotu, ukljucujuci ucesce u poslovima koji se ticu zastite nacionalnih manjina.
U tom smislu bi dobrodosla i pomoc institucija poput Visokog komesara za nacionalne manjine, koji je instrument prevencije sukoba u najranijoj mogucoj fazi i koji moze kao neformalni posrednik uticati na smanjivanje napetosti i stvaranje uslova za delotvorni dijalog, zatim davati preporuke za vodjenje odgovarajuce politike prema nacionalnim manjinama, pruzati pomoc; prilikom izrade zakonskih tekstova koji su od znacaja za manjinsku oblast, unapredjivati dijalog vlade i predstavnika mamanjina. Treba da se trazi put modusa vivendi vecine i manjine. Mislim da za to jos uvek ima vremena. Zastita nacionalnih manjina je bitna za stabilnost, bezbednost i mir, kako na Kosovu, tako i u regionu u kojima zive Romi i ostale nacionalne manjine. Istovremeno, to je pretpostavka demokratskog razvoja neke buduce Jugoistocne Evrope.
Najzad, demokratska Jugositocna Evropa bi prema medjunarodnim obavezama trebalo da omoguci pracenje sprovodjenja Okvirne konvencije i manjinskog standarda OEBS.
Opsti zakljuci
IRU smatra da se zastita nacionalnih manjina nalazi u oblati koja je od najvece vaznosti za ljudska prava kao i za mir i stabilnost na Kosovu, a Sporazum zakljucen izmedju Saveta Evrope i UNMIK-a koji se odnosi na nadgledanje Okvirne konvencije je vazan korak u pobolsanju medjunarodne odgovornosti vlasti na Kosovu u ovoj oblasti.
U isto vreme, za IRU jasno je da, bez obzira na institucionalne aranzmane, sprovodjenje principa Okvirne konvencije na Kosovu ostaje izuzetno tesko, u situaciji kada je medjuetnicko nasilje ozbiljno narusilo poverenje izmedju zajednica.
IRU smatra da je bitno da se usvoji antidiskriminacioni zakon koji treba da uzme u obzir kljucne zabrinutosti manjinskih zajednica. Ali realnost na Kosovu ostaje zabrinjavajuce daleko od ovih normi i planova vrednih pohvale. Neprijateljstvo izmedju Albanaca i Srba je jos uvek veoma vidljivo, a to takodje otezava zastitu ostalih zajednica na Kosovu.
IRU smatra da su osnovna prava Roma, kao sto je sloboda kretanja i sloboda izrazavanja, ugrozena, a da se diskriminacija i netolerancija prema pripadnicima manjinskih zajednica nastavljaju.
Postojece zabrinutosti u vezi bezbednoti povezane sa ogranicenim mogucnostima zaposljavanja i problemima sa povracajem imovine i drugim faktorima i predstavljaju stvarnu prepreku odrzivom povratku.
Problemi u vezi bezbednosti takodje uticu na sprovodjenje Okvirne konvencije u oblastima kao sto su obrazovanje, upotreba jezika i ucestvovanje u procesima. Ovo nisu problemi koje osecaju samo Srbi, vec i pripadnici nekih drugih manjina, posebno Romi.
IRU smatra da u ovim teskim okolnostima neke inicijative, kao sto je planirani popis stanovnistva i stanova, moraju da budu sprovodzene sa izuzetnom paznjom u tesnim konsultacijama sa svim manjinskim zajednicama.
Odrzivi napredak ka punoj i efikasnoj ravnopravnosti zahteva da institucije budu istinski posvecene bavljenju utvrdjenim problemima.
IRU je posebno zabrinut zbog problema da su pocinioci nasilnih krivicnih dela protiv Roma, zasticeni od kaznjavanja, ukljucujuci i nasilje iz marta 2004. godine, sto je posebno ozbiljan problem kome treba posvetiti paznju kao pitanju sa visokim prioritetom. To zahteva vece napore od strane lokalnih i medjunarodnih organa zaduzenih za sprovodjenje zakonitosti.
IRU smatra da pravosudje sa velikim brojem zaostalih predmeta i ogranicenom zastupljenoscu manjina, je jedan od izuzetno slabih elemenata u sadasnjem institucionalnom okviru, a to ima negativan uticaj na pokusaje pripadnika manjinskih zajednica da ostvare pravo na povracaj imovine i druga prava. Za mnoge od njih, medjunarodni Ombudsman je i dalje jedina preostala institucija od poverenja od koje mogu da ocekuju pomoc.
IRU smatra da nedostatak politicke volje i kapaciteta je ogranicio mogucnosti pripadnika manjinskih zajednica da koriste svoj jezik u javnoj administraciji na mnogim lokacijama. Takodje, primeceni napredaku vezi koriscenja topografskih oznaka na jezicima manjina je jos uvek spor.
Preporuke
IRU od vlasti na Kosovu, medjunarodnih i lokalnih, trazi da preduzmu sledece mere sa ciljem na poboljsanje sprovodjenja Okvirne konvencije na Kosovu.
Opste
Obezbediti da postoji dovoljna jasnost u vezi sa odgovornostima za sprovodjenje razlicitih clanova Okvirne konvencije i da nijedna nadleznost ne bude prerano preneta na lokalne institucije u relevantnim sektorima.
Prikupljanje podataka
IRU zastupa stav da treba da bude obezbedjeno odlaganje organizovanja popisa stanovnistva i imovine sve dok ne bude obezbedjeno maksimalno ucesce svih zajednica.
Preduzeti mere u cilju obezbedzivanja zastite licnih podataka koji se odnose na pripadnost zajednici.
Uspostavljanje permanentnog sistema za prikupljanje podataka o istrazivanju i gonjenju incidenata na etnickoj osnovi.
Mere za otklanjanje uocenih nedostataka i sprovodjenje zakona IRU smatra da treba preduzeti napore u cilju poboljsanja funkcionisanja pravosudja i izgradnje poverenja manjinskih zajednica u sudove.
Zadrzati instituciju Ombudsmana pod medjunarodim rukovodjenjem do trenutka kada moze da bude procenjeno da ta institucija moze efikasno da funkcionise kao potpuno lokalna institucija, bez narusavanja poverenja koje je do sada ona postigla medju manjinskim zajednicama.
Pozabaviti se problemom uvredjenog misljenja da su pocinioci etnicki motivisanih krivicnih dela nekaznjivi sa stanovista odgovornosti tako sto ce tim krivicnim delima biti dat najveci prioritet u organima za sprovodjenje zakona i drugim organima koji ucestvuju u tome, i preduzeti korake na ohrabrivanju prijavljivanja svakodnevnih slucajeva netolerancije.
Proces povratka i bezbednosni problemi
IRU smatra da treba preduzeti snazne prakticne mere u cilju uklanjanja prepreka povratku ozbiljnim uzimanjem u obzir bezbednosnih problema, ali takodje i obezbedjivanjem povracaja imovine i neometanim pristupom poljoprivrednoj i drugoj imovini i izradom dodatnih aktivnosti koje su usmerene na stvaranje prihoda.
Sprovoditi planove na izradi sema pomoci koje su fleksibilnije tako da bolje garantuju slobodu izbora mesta zivljenja na Kosovu pripadnika manjinskih zajednica.
Preduzeti hitne mere u vezi sa alarmantnom zdravstvenom situacijom Roma u kampu zagadjenom olovom na severu Kosova, dajuci zdravstvenom stanju i dobrobiti Roma prioritet, i preduzeti odlucne mere za organizaciju povratka Roma i sprecavanje takvih zdravstvenih kriza u buducnosti.
Kultura manjinskih zajednica i pitanje medija
IRU smatra da treba povecati napore na zastiti religioznih mesta od bilo kog incidenta, dok se istovremeno radi na kljucnom procesu rekonstrukcije ostcenih lokacija.
Povecati mere za podrsku kulturi manjinskih zajednica, ukljucujuci brojcano manje zajednice, i obezbediti ucesce pripadnika manjinskih zajednica u relevantnim procesima odlucivanja.
Brzo resiti problem kasnjenja procesa dodeljivanja radio i TV licenci, sa pogledom na prosirenje obima i raznolikosti elektronskih medija za manjine i preduzeti dalje korake u cilju obezbedjivanja da sve
zajednice imaju ravnopravan pristup javnim radio difuznim stanicama.
Upotreba jezika
IRU smatra da je potrebno usvojiti novo zakonodavstvo u vezi upotrebe jezika u cilju uvodjenja jasnoce i pravne izvesnosti kada se radi o upotrebi jezika, ukljucujuci upotrebu u vezi sa administrativnim organima, topografskim oznakama i registraciji licnih imena, i pazljivo pratiti pridrzavanje zahteva u vezi jezika u relevantnim sektorima, ukljucujuci pravosudje.
Obezbediti da usvajanje novog zakona o upotrebi jezika bude povezano sa adekvatnim kapacitetima i postupcima za sprovodjenje, ukljucujuci i sudske, u slucajevima nepridrzavanja zahteva u vezi upotrebe jezika, ukljucujuci bilo koju nelegalnu promenu naziva naselja.
Obezbediti da vidljivi rezultati budu postignuti u naporima da se stane na kraj osecanju nesigurnosti koje sprecava Rome i pripadnike nekih drugih manjinskih zajednica, od koriscenja njihovog jezika na javnim mestima.
Obrazovanje
IRU smatra da treba razmotriti nacine za stvaranje mogucnosti za interakciju izmedju dece iz srpske i albanske zajednice i napraviti sveobuhvatni plan koji bi progresivno uklanjao barijere, ukljucujuci i jezicku, izmedju dece iz razlicitih zajednica.
Preduzeti hitne mere u vezi pitanja bezbednog prevoza dece iz manjinskih zajednica od obrazovnih ustanova.
Posvetiti paznju postojecim potrebama za obrazovanjem na jezicima manjinskih zajednica, ukljucujuci razjasnjavanje praga za otvaranje razreda sa nastavom na jeziku manjine uz istovremene pokusaje da se udovolji zahtevima brojcano manjih zajednica i preduzeti mere za obezbedjivanje adekvatnih udzbenika i kvalifikovanih nastavnika za nastavu na maternjem jeziku.
Obezbediti preduzimanje odlucnih koraka za resavanje pitanja obrazovnih potreba romske zajednice, ukljucujci obezbedjivanje odrzljivosti programa koji su dizajnirani tako da pomognu deci iz ovih
zajednica da se integrisu i ostanu u obrazovnom sistemu na svom maternjem jeziku.
Zastita od promena stanovnistva
Obezbediti da proces povratka, dok se s jedne strane garantuje pravo na izbor mesta povratka na Kosovo, bude organizovan na nacin koji sprecava politcke manipulacije.
Bajram Haliti, Generalni sekretar Internacionalne Unije Roma
Reakcija Romano Them
Postovani Gospodine Haliti,
Mi smo s velikom interesom procitali referat koji ste dali pred zastupnicama Savetodavnog Komiteta Okvirne Konvecije za zastitu naciionalnih manjina Savjeta Evrope i pozdravljamo vas interes i interes vase orgnizacije na situaciji Roma sa Kosova.
Mi se potpuno slazemo s vama da postoji i dalje velka razlika izmedu medunarodnih principa zastite ljudskih prava i prava manjina, kao i realnosti u Kosovu. S obzirom sto ste sami poreklom sa Kosova, mi vam necemo nista novo reci ako vam kazemo da su Romi najveca kolateralna steta nacijonalisticnog konflikta izmedu Srba i Albanca i da su poslije tog konflikta bili zrtve nebrige medunarodne zajednice, koja je samo uzela u obzir interese onih koji su bili politicki organizovani i koji su imali podrsku vlade sto Romi nisu to imali.
Mi smatramo da se uopste ne slusa nas glas tako moramo da budemo sto konkretniji u svojim kritikama i u vasem referatu nedostaje neki cinjenice koje bi pojacale vasu poruku.
Da zapocnemo s ustavom.
Prema ustavu koji je izglasan u kosovskom parlamentu 16 Juna 2008 god. Republika Kosovo je “multietničko društvo, koje se sastoji od Albanaca i ostalih zajednica,” sto znaci da se Romi i druge ne-Albanske zajednice uopste ne spominju (clan 3).
Nasuprot albanskog i srpskog jezika ima i Romski kao i drugi jezici samo sto “status službenih jezika na opštinskom nivou ili će biti korišćeni kao službeni na svim nivoima, u skladu sa zakonom.” (clan 5)
Romi imaju garantovanu prisutnost samo u kosovskom parlamentu gde imaju jedno rezervisano mesto dok Bosnjaci i Turci 3 ili 2 mjesta (64.2.2).
Kosovski ustav ima poseban deo u pravima manjina, ali ako se to procita vrlo pazljivo, proizilazi da vecina ovih prava su aplikativna samo za Srbe iako nisu od samog pocetka prava srpske manjine specijalna.
Spomenucemo kao primer prava koja su povezana s lokalnom samoupravom gdje srpske opstine imaju iscrpna prava na politickom i kulturnom nivou kao i na nivou bezbednosti i obrazovanja.
Za Rome kao i za ostlale manjinske zajednice nikada se nije uzimala u obzir takva mogucnost.
Srbi imaju pravo na zastitu njihove kulture i vere.
U ustavu se previdja da se osigura “međunarodni plan frekvencija koji omogućava kosovskim Srbima pristup licenciranom nezavisnom televizijskom kanalu na Srpskom jeziku na celoj teritoriji Republike Kosovo” (59.11) dok se nista slicno ne uzima u obzir za Rome i pored toga sto Roma ima po cieloj teritoriji Kosova kao i u siroj regiji i u drugim Evropskim zemaljama (ukljujuci tu i diasporu).
Definicija romskog jezika kao sluzbenog jezika samo na lokalnom nivou ima dalekosezne posledice i za druga pitanja kao naprimjer pravo na obrazovanje na maternskom jeziku. Prema ustava “Pripadnici zajednica imaju pravo, pojedinačno ili u okviru zajednice da stiču predškolsko, osnovno i srednje obrazovanje na svom jeziku, u obimu koji je propisian zakonom, gde je temelj osnivanja posebnih razreda ili škola niži nego što je obično određeno za obrazovne institucije” (clan 59, 3) ali ni u zakonu o obrazovanju u opštinama Republike Kosova, ni u zakonu o predskolskom vaspitanju ne se definise uslove obrazovanja na romskom jezku.
Clan 59.4 Kosovskog Ustava sadrzi eksplicitnu referencu na clan 15 Okvirne Konvencije za zastitu Nacionalnih Manjina zahteva od zainteresovanih strana da “usvojiti adekvatne mere koje mogu da budu neophodne za unapređenje potpune i stvarne jednakosti između pripadnika zajednica u svim oblastima privrednog, socijalnog, političkog i kulturnog života” kao jedna impicitna referenca koja se pozuva na tkz pozitivnu dikriminaciju. Ali sto fali to su garancije za prisutnost Roma u svim drzavnim institucijama i u svim drzavnim organama i posebno u onim koji se bavi pitanjama koji su od vitalnog interesa za romski narod i to su za nas sva pitanje a ne samo pravo (“Zajednice i njihovi pripadnici imaju pravo na pravičnu zastupljenost pri zapošljavanju u javnim organima i javnim preduzećima na svim nivoima, posebno u policijskoj službi u oblastima gde živi data zajednica, uz poštovanje pravila u pogledu sposobnosti i integriteta koja se primenjuju za javnu administraciju” -clan 61).
Sve sto vi trazite kao pravo manjine t.j. pravo na izrazavanja identiteta i kulturu, itd. je ukljuceno u ustavu gdje se kao preporuke uzeti medunarodni dokumenti kao sto je Okvirna Konvencija za zastitu etnickih manjina (clan 5).
Samo sto se predpostavlja da su sve zajednice u istoj situaciji sto nije istina a posebno nije za Romi koji su oslabljeni kao rezultat etnickoh ciscenja i odlaska elite.
Mi smo jos u Martu poslali svoje komentare kod presednika ustavne komisije. Mi smo i dalje drzali paznju medunarodnih institucija kao i Savetodavnog komiteta za Okvirne Konvencije za zastitu manjina o nedostatku garancija za romsku zajednicu, uzeci pritom negativan primjer situacije Roma u BiH gde Romi nemaju status konstitutivnog naroda kao rezultat sto su prema zakonu iskljuceni od politickih pozicija.
Mi se plasimo da nece Romi u Kosovu biti samo drzavljani druge kategorije nego trece pa mozda zadnje kategorije, jer Romi su mozda zajedno s Ashkalijama i Egipcijanama jedina zajednica koja nema podrsku tkz maticnu zemlju.
Problem u Kosovu kao i u drugim mestama nije samo zakon – i u ovom kontekstu bismo jos spomenuli da je zahtjev promijenje zakona cista iluzija s obzirom sto imaju Albanci vecinu u Parlamentu i sto se saglasili ove zakone u tihoj saglasnosti sa medunarodnom zajednicom (tacit approval) – nego nedostak aplikacije zakona kada je rec o Romima. To je naprimjer slucaj zakona za jezik, tako da danas u Kosovu ne postoji mogucnost obrazovanja na romskom jeziku, a na drugoj strani zakon o anti-diskriminaciju koji vec postoji od 2004 (gledajte izvjestaj HLC) ili procedure regularizacije romskih imovina u romskoj Mahali u Mitrovici. Medunarodni ombudsman ko je ipak bio garant neutralnog vidjenja prema situaciju vise ne postoji od 2006 godina.
Zato mislimo da moramo braniti romske interese i samo romske interese a ne interese neke drzave jer to ce nas samo oslabiti i rasturiti sto se desilo u proslosti.
Mi smo malo zacudjeni vasim stavom po pitanju povratka. Vi ste spomenuli izbjeglice u Srbiji i u Crnoj Gori ali ste zaboraviti izbjeglice u Makedoniji i u BiH a prije svega na desetine hiljada izbjeglica koji zive danas u zapadnoj Evropi.
Vi imate pravo ako kazete da treba na Kosovu oduzimati sve barijere koji ometaju povratak izbjeglica, ali to raditi samo zbog izbjeglica nego isto da bi Romi koji su ostali u Kosovu imali normalan zivot. Ali taj proces ce jos trajati godinama i u ovim godinama ljudi su stvorili nov zivot, rodjena su deca, ljidi su se naviknuli novoj okolini. Kako mislite vi da se vrate i zasto? Pitanje mozemo i da vam licno postavimo s obzirom sto ste poreklom iz Gnilana. Imate li vi namjeru da se vratite i kada mislite da ce se to desiti?
Mi bismo pozdravili inicijativu ako biste iskoristili priliku kada imate goste iz zapadnih zemalja da pored insistiranja na pravo povratka, jos vise insistirate na pravo azila kosovskih Roma jer moze vec sutra da se desi da iste zemlje zapocnu s masivnom deportacijom kao sto je plan (gledajte nas izvjestaj). Sta ocekuje izbjeglice po povratku to znate najbolje, jer i u Srbiji gdje nemaju strah od Albanaca, oni nemaju uslove za normalan zivot i mi puno zalimo sto srpska vlada nije radila na integraciji Kosovskih Roma jer ipak su njihovi drzavljani. Mi isto puno zalimo sto srpska vlada ne radi vise za lokalnu populaciju i pricamo o Romima.
Sobzirom na cijenicu da Savetodavni komitet Okvirne Konvencije za zastitu naciionalnih manjina Savjeta Evrope sprema izvjestaj o situaciji nacionalnih manjina u Srbiji mislimo da bi bila odlicna prilika da se spomenu problem diskriminaciju prema Romima u Srbiji i da se kao primjer somene situacija ljudi koji zivu u sasvim nehumanim uslovima u neformalnim naseljama ili ispod mosta kako bi eventulano mogli pomoci da se izbegne veci broj deprtovanja Roma u Srbiji na bazi sporazuma koji je potipsan izmedju Srpske vlade i Zapadno-Evropskih zemalja sciljem oklasavanja viznog rezima za svoje drzavljane.
Devlesa,
Murat Haliti i Karin Waringo, Romano Them
Peticija do Konferencije njemackih ministra za unutrasne poslove, nemackog Parlamenta kao i rukovodica Evropske Unije i njihovih clanica
Romski sastanak u Hannoveru u 3.10.2008 ,,dan nemackog ujedinjenja, multikultinedelja paralelno godisnji izbeglicki dan u Nemacku”, obraca se ovom peticijom konferenciji svih Senatora i Ministara Unutrasnjim poslova 19.11-21.11.2008 u Potsdam.
Koferenciju i takodze Nemackom Parlamentu, clanovima EU i Ministrima za vanjskeposlove, UNMIK, rukovostvo Kosova, rukovostvo Srbije i njihovim zamenikom zaduzen za Kosovo.
Skup u Hannoveru, organizovan za Rome iz svih Nemackih Republika popracen je velikim interesovanjem, trazeci da se romska udruzenja ukljuce u boljem organizovanju. Pozivaju se sva poznata licnost u Nemacku i kao EU, takodje politicke funkcionere koje imaju politicke funkcije da podze nasu inicijativu. Takodje da se ukljuce u zalaganju za bolja Romska Prava.
Mi trazimo:
Prestanite sa diskriminacijom hiljade romskih porodica da se ne smatraju gradjani drugog reda da im se odobri velikoduzno pravo boravka, kako u Nemacku tako i u zapadnoj Evropi i to regularnim zakonskim putem.
Zaustavite planiranje o masovnom vracanju romske izbeglice na Kosovo pocetkom 2009 godine.
Omogucite romskim izbeglicama sigurno pravo boravka kao i podrsku o politickoj integraciji. Trazimo da imamo ravnopravne prava kao i ostali stranci koji imaju regularan boravak u Nemacku tako zapadnoj Europi.
Pruzite nam sancu i mogucnost da zajedno i ravnopravno damo doprinos ovoj sredini.
Pozadina
Na prvom romskom kongresu EU Komisije je odrzan 16.09.2008 u Briselu za Rome u EU pod temom, ,,Prava na zivot bez diskriminacije”. Na toj koferenciji trazeno je od EU clanica drzava konkretan rad o poboljsavanju zivotnih uslova Roma. Situacija na Kosovo je nakon jednoglasnim proglasenje nezavisnost Kosova veoma losa zastita manjiskih gradzana, zakon i zakonska institucija ne radi jos kako bi trebalo da radi.
Na Generalnoj-sednici UN-a od 08.10.2008 visestrano se postavilo pitanje Internacionalnom sudu u Den Haagu dali se nezavisnost intenacinalno moze priznati.
Da zato momentalno postoje od mnogih nezavisnih organizacija za ljuska prava organizovani cvrsti stav protiv proterivanja romskih izbeglica na Kosovo. Proterivanje je iz humanitarnih razloga nije prihvacena potom uviditi veliki broj riziko za bolesne, stare i male dece.
Organizacija za ljudska prava kao Pro Asyl procenjuje da u zapadnim zemljama EU zive oko 100.000 Roma sa Kosova kao izbeglice bez regularnog boravka. U Nemackoj zivi oko 50.000 (podatak od 20.02.08) cija su deca i omladina isli u skolu ili zapoceli skolovanjem, oni su i ovde odrasli. Zato se oni ovde osecaju kod kuce a ne na Kosovo. Porodice koje su izbegle sa Balkanske krize 90-ih godina, zive ovde i intigrisali se onoliko koliko im regularni boravak omogucijo.
Takvi zivotni uslovi bez ikakve perspektive u ,,Evropi i to 21-veku nisu akceptirani” (1. romski kongres Evropske Komisije). Romskim izbeglicama je potreban siguran regularan boravak. Zvanicno se raspravljalo na skupu UNCEF-a o temi “Romska-Deca u Evropi”, kao i rasprava u Nemackom Parlamentu, Decizijoj Komisiji 05.03.2007 u Berlinu gde je odluceno da se posveti posebna paznja o skolovanju Romske omladine i dece. Odrasloj generaciji je potrebna pomoc o Stucnom osposobljavanju ili daljem osavrsavanju strucnoj obuci.
Romski kongres EC trazi da se svima omoguci skolovanje kao i ulaz u sistemu obuke kao i pobolsavanju situaciji stanovanja tako i radne situacije. Mnogi romi-izbeglice koji nemogu naci kratkotrajan ili stalni posao mogu iskoristiti sansu o samostalnim zanimanjem, kao rucna-majstorska zanimanja pretvoriti u samostalnu organizaciju i to samostalni novac zaradjivati.
Planovi o masovnog vracanja romskih izbeglica iz Nemacke ponavljaju Istorisku odgovornost Nemacke kroz ubistvo 500.000 (pola milijona) evropskih Sinti i Roma za vremena drugog svetskog ratu.
Romskim izbeglicama je potrebna zastita i odluka o povlacenju proterivanja. Mi smo uvereni da jedna kooperacija sa nadleznom upravom u Nemacku kao i odgovorne sluzbe u EU clanicama, u saradnji sa samostalnim romskim organizacijama, u traznji resenja po pitanju strucnog i kulturnog intigrisanja moze doneti dobre rezultate.
Romi cine sve da postanu ravnopravni gradjani-ke Evrope. Pristupite se nama i ukljucite se o zajednickom resavanju problema Privrede, Socialnog i Kulturnog prava gradjana Roma u Evropi, kao i u buduce da ne stiji samo na papiru!
Incijatore kampanije:
Romane Aglonipe
c/o Djevdet Berisa
Ricklinger Stadtweg 67
D – 30459 Hannover
Za tekst peticije kliknete ovde (na nemackom).
22 October 2008 – We, representatives of the Kosovo Roma Diaspora, would like to express our disagreement with the organisation of an international roundtable on the integration of Roma from Kosovo by the Project on Ethnic Relations in cooperation with the OSCE/ODIHR.
We believe that this conference, which is taking place today at the headquarters of the OSCE in Vienna, has no other purpose than to set the basis for the forthcoming forced return of several ten thousand Roma refugees to Kosovo.
In June 1999, the international community, including KFOR and the OSCE, did nothing to prevent the violent expulsion of ten thousands of Roma from their homes in Kosovo and the destruction of their properties.
In ten years, the international community did hardly anything to allow the return of the internally displaced Roma in Kosovo, leaving people knowingly in situations which are harmful to their lives (see the situation of the internally displaced in Kosovska Mitrovica).
Asylum applications of Kosovo Roma were rejected on no grounds. Asylum application procedures such as those in Macedonia were denounced as flawed and unfair, including by the EU Commission and the US government, with no consequence for the treatment of those who had become victims of these discriminatory practices.
Despite the ban of the UNHCR, Kosovo Roma have been subjected to pressure to either leave their host country voluntarily or to be forcibly returned to Kosovo. There have been, throughout these years, attempts to deport Roma to Kosovo, some of them stopped, in the last minute, by UNMIK. In other cases, Kosovo Roma were deported to Serbia.
With the imminent declaration of independence and as a price to pay for it, the Kosovo government adopted, in October last year, a strategy for the reintegration of the returnees. It goes out from this document, which was obviously drafted with heavy input of the international community, if not entirely masterminded by it, that the Roma as an ethnic group are the main target of forced repatriations.
The UNHCR currently withholds a new position on the continued need for protection of individuals from Kosovo. Countries such as Switzerland have recently announced that they will start returning minorities including Roma to Kosovo next year. In other countries such as Sweden, there has been an increase in negative decisions by tribunals, awakening fears of forced deportations also from these countries. The German “Bleiberechtsregelung” offers only limited opportunities for the regularisation of Kosovo Roma refugees, leaving more than 20,000 people with the threat of being forcibly deported.
The Kosovo government has recently issued a draft strategy for the integration of Roma, Ashkali and Kosovo Egyptians. This strategy belies the fact that Roma in Kosovo were well integrated before the war. It also belies the fact that Roma were comparatively well-off, sometimes even better off than their Albanian neighbours. We fail to see in this document any recognition of the crimes committed against Kosovo Roma for which no compensation was ever offered. We fail to see any recognition of the ongoing discrimination and violence against Roma in Kosovo.
We noticed that we have not even been included in the Kosovo constitution as a people of Kosovo. Our language is not recognized on the same level than Albanian and Serbian. We have no guaranteed political representation at local level in spite of the enhanced powers of the local institutions. On central level, we are guaranteed one representative while our community was once the third largest in Kosovo.
The meeting in Vienna comes at a moment when all the major decisions have already been taken. Some finger-picked individuals are called in to give their agreement – in the name of whom? – to a strategy decided by others, a strategy which implies a discretionary decision over the lives of several ten thousands of people, a strategy which implies acknowledging injustice and creating new injustice, a strategy which implies driving a whole people into misery.
We ask, who decided about this meeting and who set up the agenda? We are not aware of any consultation with the Diaspora. Instead, the information was circulated almost secretly and in a language which most of us do not understand. Only a few days before the conference, the (provisional?) list of invitees was made available. We realise that the majority of the representatives in this meeting are representatives of international organisations or national governments. Have they been consulted with, when the agenda was drafted, or how will they be able to participate in the debate?
We want to have a discussion and we do have issues to discuss. This concerns in first place the denial of asylum to Kosovo Roma. This concerns our exclusion from political processes including the status negotiations and the drafting of a constitution. This also concerns the issue of compensation. It finally concerns the bringing to justice of war criminals.
We expect from the OSCE/ODIHR to facilitate the creation of a permanent forum of Kosovo Roma representatives which would have the means to start consultations among its constituency on issues such as refugee returns. It should also have the means to compile and analyse information such as war crimes, property returns, etc..
Only then can we start to talk about a real dialogue. We are deeply ashamed and outraged by the fact of being treated as a social under-class and outcasts whose destiny is left at the hands of some NGOs who act as the henchmen of Western governments and line up their pockets on our backs. We have lived in Kosovo for more than 600 years. We request the same respect than which is given to other people from Kosovo.
We call on our brothers and sisters who are present at this meeting to abstain from any decision which will put them at odds with their own people. We ask them to watch and listen carefully and to report back to their constituency, because the final vote belongs only to those who are actually concerned.
Signatories:
Brahim Music, Ternikano Berno
Muharem Gasnjani, Committee of the Kosovo Roma, Egyptian and Askhali Refugees in Macedonia
Imer Kajtazi, Romano Dzuvdipe, URYD Belgium
Mifailj Osmani, Amalipe Rom Nevo Dive/ URYD Switzerland
panglo “Mashkarthemutne beshipa Kosovake Romengo Ashkalijengo thaj Egipqanego: Dikhipe thaj Prosperiteti palo jek Adikerdi Integracija”
22 Oktobari 2008 – Amen, reprezentya e Kosovake Romengi ani diaspora, manga te mothava amaro nashukaripe organizipa mashkarthemutne beshipa pali integracija e Romengi andar Kosova, kova kerelape talo PER-Projekti palo Etnikune Relacije ani kooperacija e OSCE/ODHIR.
Amen pakya kay akaya konferencija, koya lela than avdive ano uqobeshbasko than ano OSCE ani diz Vienna, nanela javer gendipa, kova mangela te qivel baza e avutne hilandecar manushengo zorea dende irinipaske, nasle manushengo Romengo andi Kosova.
Ano Juni 1999 bersheste, Mashkarthemutno komuniteti, kote perela KFOR thay OSCE, na dende zor te aqaven zorea dendo paldipa e Kosovake Romenge kotar lenge khera, thaj palo aravipa lenge kherengo.
Ano 10 bersh, Mashkarthemutno komuniteti na kergya but ko vazdipa yeke procesesko palo irinipa e interno-andral qivde nashle manushengo ani Kosova, mukipeya e manushen yeke jandipa ani situaciya koya bilaqi lenge jivdipaske (arakhen thaj dikhen situaciya e interno nashle manushengi situaciya ani Kosovaki Mitrovica)
Azileske aplikaciye-molipa e Kosovake Romenge isine qivde bizo nisavo sebepi. Azileske aplikaciyake procedure sar soy odoya ani R. Makedonija isine motavde sar nashukar thay nafer, kote akava gendipa isine qivdo kotar EU Komisiya thay US gavermencako, bizo konsekvence thay gendipa so ka ovel odolencar kola ule viktime akale diskrimitativno praktikake.
Asistiripa kotar o UNHCR-sko bimuklipa vash palo irinipa, na azutiringya e Kosovake Romen kola isine qivde yeke presiyake-zoreske te muken phuv kote arakhenape, volonterski ose zorea te irinenpe ani Kosova. Ano sa akala bersha isine but droma kerdilo o Roma te deprtitingyon ani Kosova, koladisave olendar isine aqavde kotar o UNMIK. Ano yavera situaciye, Kosovake Roma isine irinde ani Srbiya.
Pere avutne deklaraciya palo umlavipe,kote pokibe akale deklaraciyake, Kosovaki govermenca adoptiringya-angya, ano Oktobari 2007 bersheste, strategiya pali reintegraciya e irinde manushenge. Iklola kotar akava dokumenti, kova isine jeke perde qivdipa-asistenciya kotar e mashkartmenutno komuniteti, (isi shaipe kay isine shereske dende ideyencar kotar e mashkarthemutno komuniteti), kay o Roma sar yek etnikuni grupa ka oven majbut qalavde zorea dende irinipa.
UNHCR ano momenti ikerela piri nevi poziciya palo biirinipa, thay mangipa palo siguripa e manushengo andi Kosova. Puvya sar soy Svajcaria dengya informaciya kay ano bersh kova avela ka irinen minoriteten kote akate qivena Romen andi Kosova. Ano yavera puvya sar soy Svedska, isi bayaripe e numersko kotar o negativune deciziye kotar o kriso palo nasle manusha, kote akaleya vazdena e dar palo zorea dendo irinipa, kotar akala puvya. Germansko “Bleiberechtsregelung” dela limitirimo-tikno shaipe reguliziciyake e nasle Kosovake Romenge thay mekela pobut kotar o 20.000 manusha yeke dara kotar zorea dende irinipa.
Kosovaki gavermenca ano akala dive ikalgya draft strategiya pali intergraciya e Romengi, Askaliyengi thay e Egipcanengi. Akaya strategiya uqarela-garavela o fakti kay Kosovake roma isine but shukar integrishime angleder o maripa. Strategiya garavela fakti kay Roma isine ano but ekzamplya barvale, dayek drom poshukar kotar lenge Albaniukune koysiye. Amen nay araklam ano akava dokumenti penjaripa e bilaqipasko thay krimesko kerdo ando Kosovake Roma, kote kompezaciyako puqipa na isine qivdo thay dendo. Amen nay araklam penjaripa yeke phiravde diskriminaciyake thay zoreske koya ovela e Kosovake Romenge.
Amen araklam kay amen na isinam qivde ani Kosovaki konstituciya sar narod e Kosovako. Amari qib nane penjardi ano yek niveli sar soy Albanikuni thay Gajikani. Amen na isiyamen garantimi reprezentaciya ano lokaliuono niveli, thay ano yek pobaro zoralipe lokaliune instituciyengo. Ano centralikuno niveli, amen isiyamen garanciye palo yek reprezento, kova hari kana lelape o fakti kay anglal Roma isine trito kotar bare komunitetya ani Kosova.
Beshipa ani Viena avela ano momenti keda bare deciziye kerdile anglal. Vasteske ulavde disave manusha isine akharde te den lengoro kontrakti – ano kasko alav? – yeke strategiyake koya isine andi angleder yaverndar, strategiyake koya isila gendipa yeke korkore kerde deciziyake ano jivdipa pobuter hilade manushenge, strategiya koya isila gendipa yeke korkore dende penjardutne bikanunibaske, keripaya yeke neve bikanunibaske, strategiya koya isila yeke korokore dende phiravdipaske e manushenge ani mizeriya-bilaqipa.
Amen puqa ko angya deciziya palo akava kedipa, thay ko vazdingya-kergya e agenda? Amen na isiyamen jandipa kay e Diaspora isine akhardi ko konslutaciye akale beshipaske. So majdur e informaciya isine phiravdili ano bijandipa, thay ani qib kote majbut amneda na laya kan. Lista e participanegi isine dendi anglo disave dive panda tena poshminel e konferenciya. Amen araklam kay mabaro gendo e participanengo avela kotar o manusha andi mashkarthemunte organizaciye thay Nacionalikune gavarmentya. Puqipa, isine li akala manusha konsultirime-puqle ano draftiripa e agendako, thay savo shaipe on te len kotor ani akaya debata?
Amen manga te diskutirina, thay amen isiyamen soske te diskutirina. Jekto so amen manga te kera lafi isi qindipa palo deyipa e azilesko e Kosovake Romenge. Akava amaro nashukar gendipa kerla amaro ulavipa kotar politikuno procesi, sar soy statuteski vakeripa thay draftiripa e konstituciyako. Akava nashuksr gendipa pandelape kompenzaciyake puqipa. Thay ko fundo nashukar gendipa isiyamen anipa ko kriso e maripaske kriminalcen
Amen ajikera kay OSCE/ODHIR del shaipe thaj vast yeke vazdipaske permanetno forumeske kotar Kosovake Romenge reprezentya, kola ka ovelen mangipa te poshminen konsulataciye palo pire puqipa sar soy irinipa e nashle manushengo. Mangelape te ovel mangipa palo keripa thay analiza informaciyngi sar soy, maribasko kriminali, irinipa e malesko, thay javer.
Palo pheripa akale tikne molipengo, isi shaipe te vakerelpe yeke qaqikune dialogeske. Amen isiyam but lajavde thay ushkavde fakteya kay siyam tretirime sar yek sociluni teluni klasa thay paldimi, kasko avutnipe isi muklo ano vast disave biraikane organizaciyenge, kola aktirinena thay braninena intersya pere rashtrenge thay gavermetnengo. Amen jivdingyam ani Kosova pobuter kotar 600 bersh. Amen isiyamen rodipa yeke respektesko sar soy dendo yavere narodenge andi Kosova.
Amen akhara ano amare prala thay penya kola arakhenape ko akava beshipa te na den piro avazo palo bilosavi deciziya koya ka qivel len ano koshipa pere manushencar-naorodoya. Amen puqayalen te dikhen thay te shunen shukar, thay te reportirinen nalpalal ji ko pere manusha-narodo, soske posluno avazo perela odolenge kolenge kerelape lafi.
Potpisaci:
Brahim Music, Ternikano Berno, Francuska
Muharem Gasnjani, Izbjeglicki Komitet Roma, Askalija i Egipcijani u Makedoniji
Imer Kajtazi, Romano Dzuvdipe, URYD Belgija
Mifailj Osmani, Amalipe Rom Nevo Dive/ URYD Svajcerska
povodom organizovanja Medunarodni Okrugli stol o Roma, Ashakli i Egipcani iz Kosova: Izazovi i perspektive za odrzive integracije
22. Oktobra 2008 – Mi, predstavnici kosovskih Roma dijaspore, zelimo izraziti nase neslaganje s organizacijom medunarodnog okruglog stola o integraciji Roma sa Kosova od strane Project on Ethnic Relations (PER) u suradnji s OEBS/ ODIHR-om. Smatramo da ova konferencija, koja se odrzava danas u sjedistvu OEBS-a u Becu, nema druge svrhe nego da postavi osnovu za predstojeci prisilni povratak nekoliko desetih hiljada romskih izbjeglica na Kosovo.
U junu 1999, medunarodna zajednica , ukljucujuci i Kfor i OEBS, nije nista ucinio da sprijeci nasilna protjerivanja desetine hiljada Roma sa njihovih ogojnista sa Kosovu i unistavanje njihove svojine.
U zadnjim deset godinama, medunarodna zajednice zajednice nisu dovoljno ucinili da bi se omogucilo povratak raseljenih Roma u Kosovu, svjesno ostavljajuci ljude u situacijama koje su stetne za njihove zivote (v. situaciju raseljenih lica u Kosovskoj Mitrovici).
Aplikacija kosovskih Roma za azil su odbijeni bez razloga. Zahtevi za azil i postupke poput onih u Makedoniji su kritikovane cak od strane EU komisije i od strane vlade SAD-a kao neregularne i nepostene, bez mogucnosti za lijecenje od strane onih koji su praktikovali diskriminaciju.
Bez obzira pozicije UNHCR-a, kosovski Romi su podvrgnuti pritisku da napuste gostajucu zemlju, dobrovoljno ili da budu prisilno vraceni na Kosovo.
Zabiljezeni su pokusaji UNMIK-a tokom ovih godina, da se povrate Romi na Kosovu, medjutim u poslednjim trentutcima takvi pokusaji su prestali. U drugim slucajevima, Kosovo Roma su bili deportirani u Srbiju.
Sa nedavnom deklaracijom nezavisnosti i kao cijenu koja se mora platiti za to, je vlada Kosova koja je usvojila u oktobru prosle godine, strategiju za reintegraciju povratnika. Ona proizilazi iz ovog dokumenta, koji je ocito sastavljeno s teskim doprinosom medunarodne zajednice. Najverovatnije je prihvaceno kompletno razmisljanje po njihovom pogledu da je Roma kao etnicke grupa glavna meta prisiljenih repatriacija.
UNHCR-a trenutno pridrzava novu poziciju na nastavak potrebne zastitu osoba sa Kosova. Zemlje kao Svajcarska nedavno najavila pocetak povratka, ukljucujuci romske manjine na Kosovu, sljedece godine. U drugim zemljama poput Svedske, doslo je do povecanja negativnih odluka sudova, budi strahovanje prisilnog protjerivanja iz tih zemalja. “Bleiberechtsregelung” u Njemackoj nudi samo ogranicene mogucnosti za regulazaciju romskih izbjeglica sa Kosova, ostavljajuci vise od 20.000 ljudi sa prijetnjama nasilne repatriacije.
Kosovska vlada je nedavno donela nacrt Strategije za integraciju Roma, Ashkali Egipcana na Kosovu. Ova strategija krije cinjenicu da su Romi u Kosovu bili dobro integrirani prije rata. Takoder krije cinjenicu da su Romi bili relativno imucni, ponekad cak i bogatiji nego njihovi albanski ili srpski susjedi.
Mi ne vidimo iz ovog dokumenta bilo koje priznanje za zlocine pocinjene Kosovskim Romima za koje je ikada ponudena bilo kakva kompenzacija. Mi ne vidimo bilo koji priznanje aktivne diskriminacije i nasilja nad Romima u Kosovu.
Nismo bili ukljuceni u Kosovski ustav kao narod Kosova. Nas jezik nije prepoznat na istoj razini od albanskog i srpskog Mi nemamo jamcenu politicku zastupljenost na lokalnoj razini, bez obzira na povecanje ovlasti lokalnih institucija na sredisnjoj razini, sto su zajamcena jednog predstavnika.
Dok je nasa zajednica treca po brojnoj velicini u Kosovo.
Sastanak u Becu dolazi u trenutku kad sve glavne odluke su vec poduzete. Neki izabrani pojedinci su u dati svoj ugovor – u ime koga? – za strategiju koju su odlucilil drugi, strategiju koja podrazumijeva diskreciona odlucivanja nad zivotima nekoliko desetine hiljada ljudi, strategiju koja podrazumijeva priznavanje nepravde i koja otvara nove nepravde, strategiju koja podrazumijeva upucivanje neduznog naroda u siromastvo i vec 10godina onemoguceih za kulturan razvoj i prosvecivanje.
Pitamo, ko je odlucio o ovom sastanku i ko je postavio agendu? Mi nismo obavesteni o bilo kakvoj konsultaciji s dijasporom. Umjesto toga, informacije su cirkulisale tako reci u tajnosti i na jeziku koji vecina od nas ne razumije. Samo nekoliko dana prije konferencije, saznala se lista ucesnika. S obzirom da su vecina ucesnika ovog sastanka zastupnici medunarodnih organizacija ili nacionalnih vlada, pitamo se: Jesu li oni konsultirani, sa kim, kada je agenda sastavljena, ili kako ce oni moci sudjelovati u raspravi?
Mi zelimo imati raspravu i imamo teme za diskusiju. Na prvom mjestu zasto je odbijani azil Kosovskim Romima? Zasto su nas iskljucili iz politickih procesa, ukljucujuci regovore o statusu i sastavljanju ustava Kosova? Ko je nadlezan za resavanje pitanje naknade? Konacno pitanje da se formira komisija koja ce da prikupi podatke o poginulim, nestalim, nastradalim romima i zlocince izvzsti pred sud.
Ocekujemo od OEBS / ODIHR-a da omoguci stvaranje stalnog foruma predstavnika kosovskih Roma koji bi imao sredstva za pocetak konsultacija izmedu nasih ljudi na razlicnim pitanjama kao i povratka izbjeglica. Ovaj forum bi takoder trebalo imati sredstava za kompilaciju i analizu podataka, poput ratnih zlocina, vracanja imovine, itd.. Samo onda mozemo zapoceti da pricamo o pravom dijalogu.
Mi smo duboko posramljen i revoltirani. Cinjenica da smo tretirani kao drustvena pod-klasa, rasturani po celom svetu, ostali smo bez drzave na rukama nekih nevladinih organizacija koje djeluju kao pomocnici zapadnih vlada i oni nisu dovoljno angazovani da podupire neduzan narod. Nego koriste nasu nemoc. Mi smo zivjeli na Kosovu vise od 600 godina.
Mi trazimo ravnopravnost i postovanje kakvo je dato i drugim ziteljima iz Kosova. I mi Rromi smo Kosovari koliko i drugi narodi na Kosovu.
Mi pozivamo nase sestre i bracu koji su prisutni na ovom sastanku da se suzdrze od bilo kakvih odluka koje ce odmognuti svom narodu. Trazimo da gledamo i slusamo pazljivo izvijestaje za povratak naseg naroda. Konacna ocjena pripada samo onima o kojima se tice.
Potpisaci:
Brahim Music, Ternikano Berno, Francuska
Muharem Gasnjani, Izbjeglicki Komitet Roma, Askalija i Egipcijani u Makedoniji
Imer Kajtazi, Romano Dzuvdipe, URYD Belgija
Mifailj Osmani, Amalipe Rom Nevo Dive/ URYD Svajcerska
14 October 2008 – The organisations Romane Anglonipe and the Verein der Rroma-Lehrer für Schulbildung und Kultur aus dem Kosovo e.V. have launched a petition against the forced repatriation of Roma to Kosovo.
The petition will be submitted on the occasion of the meeting of the German conference of the Ministers of Interior in November. Deadline for submission is 14 November 2008.
The forms are available here. For further information see here.
11 Oktobari 2008 – Pere reakciya pali nominaciya e Finske diplomateske Martti Ahtisari vash e Nobeleske danyavad palo bimaripa, organizaciya Romano Them phenela kay Kosovake Roma nanelen sebebi te oven kotar o manusha kola festinena akava. “Rayo Ahtisareske deyipa zor te irinelpe bimaperipa ano yavera kotora e lumyake isine bikometareske, thay ano ekzamplo e Kosovake Romengo ov kergyale na shukar,” organizaciya phenela.
Nakhindoj nalpalal ano maribaski vrama e internacionalikune bimarebasko kontrakti kova qivgya fundo e marebaske kontra e purane Yugoslaviyake, Romano Them qivela ani godi hari palo akava kay 100.000 Roma isine paldime kotar e Kosova kote lenge khera isine astarde thay rumime-tharde. Palo sov (6) bersh, rayo Ahtisari lela sheruni poziciya e negociatesko timesko ando statusesko vakeripa e Kosovako, vakeripa kova ka anela isine kontrakto palo statusi e provinciyako ov kotar o poshmipa angya deciziya te limitirinel piri buti ano duy (2) pobare komunitetya, biqivipa sa yavera komunitetya.
“E rayo Antisareske thay yaverenge kotar o mashkarthemutno komuniteti, amen, Kosovake Roma, ani praktika na ekzistiringyam,” phenela yek reprezenti e Romane Themeske. “Isi shaipe kay ov amen dikla sar qorole thay na shukar manusha, manusha yeke tikne civiliukune niveleya, thay amen na jivdinyam ano satorya thay karavanya,” o reprezentya pobuvle motavela kay Roma isine integralno kotor e Kosovake amalipasko: “Amen respektungyam kanunya thay sistemi ano than kote araklamamen.”
Palo Romano Themesko gendipa, biqivipa e Romengo ano negociyatesko statutesko vakeripa ano avipe angya ji ko konsekvence pali poziciya e Kosovake Romenge. Konstituciya koya isine andi-adoptirimi ano Februar 2008 maybut bazirinelape ano Ahtisaresko rekomondaciye, kola isine qivde ano reporti e internacionalikune negociyatesko timesko. “Fakteya kay leski ambiciya ano akala statutesko vakeriba isine te qaralel kontradiktorno dikipa mashkar Kosovake Srbyengo thay Kosovake Albanikuengo, angya ji ko bisteripa yavere grupenge interesya, maybut e Romengo, kola na isinelen nisavo rastrako phikodeyipa,” yaver reprezenti Romano Themesko phenela.
Sar konsekvenca, Kosovake Roma avdive ani situaciya, kote lengi duyto klasaki poziciya aktuelno sankcionirimi-qinavdi kanuneya. Romano Them dela citati akale divengo protesti reprezentengo e Romane civiliumune organizicunego ano Prizren panglo puqipa e komunake statuseke drafteya, kote phenelape kay nane than ano akava drafti vash palo Romane inteersya. “Garanciye vash palo politikuni reprezentaciya e Romengi ano komunalno niveli, thay butikeripe Romane qibya, isitoy qivdi ano nevo Lokaluino kanunu thay Kosovaki konstituciya,” Romano Them phenela.
Akharelape odoleske ciniukuno-na skukar lelo e intenacionalikune komuniteteski preparaciya te biqalelpe nalpalal e Kosovake Romen, kote o Roma isine ulavde kotar o garanciye pere substenciyake-respektuyipeske.
Romano Them
Pralalen taj penjalen,
molinava sa e biradjagre organizacije so kerena palo padine manusa andri Kosova te den pomaro zutimo palo jek familija Bastri Ramadani so ikljilji anglo UNHCR ko Skoplje kaj si paldime 1999 bers andri Kosova ov ikljilo pe sa familijasa anglo vudara UNHCR so mangla pere hakaja sar maj jekto punto si leskro legalirimo statuso ani Makedonija taj o bas o love so dji akana lelas palo UNHCR so o UNHCR paluno 1 con ni del maj financijes palo kala familija Ramadani odoleske nasti te platinel pi coneskri kirija vi avera hajbaskre budja.
Ov mangela sar penda ko uco komesarijati UNHCR Skoplje te irinelpes napapal ani Kosovo no UNHCR naj le intereso palo leskre hakaja no naj le intereso te resinel o problemora so si palo paldime manusa so si andri Kosova odoleske molinava sa bi radjakre organizacijes so si ani Makedonija vi internacijonalna biradjakre organizacijes so si avrjal i Makedonija te saj te den zutimo palo kaja familija so ikljili ko vudara e UNHCR te rodel pomaro Zenevakri Konvencija 51 taj univerzalno deklaraciakri konvencija so si potpisimo 1967 bers ko Makedonija.
Kale familija ke trebela baso pravno zutimos sose o pravnikja so si akana on keren buci sar servisorja e UNHCR vi on djanena kaj nane sukar palo aspekto so kerelapes odole familijake no UNHCR kerela pi buti but vulgarno i arogantno odoleske molinava te den zutimos odole familijake te saj te den les medijakro zutimos te saj te vacerel pere hakaja transparentno ano tv medijes ov mangla te sovel adote ko vudara e UNHCR no UNHCR anda i policija penda kaj nasti te sovel kaj familija paso vudara UNHCR saj svako dive te avel no nasti te sovel akaja familija si muki devleske ano vasta sovela avri Suto Orizare nasti te platinel i ciraja keresi sosne nadendele financije o UNHCR.
Leskro telefoni si 075-684-689
Bastri Ramadani
Oven saste o forumi e nasle manusenge andri Kosova
24.06.2008
Chachipe 