You are currently browsing the category archive for the ‘Nevipe’ category.
On 29 September 2011, Jeta në Kosovo (Life in Kosovo) broadcast a debate on the issue of (forced) repatriation and (re-)integration into Kosovo society.
From the presentation:
“What happens to the dozens of people who every day landing repatriated from foreign countries at the airport in Pristina? Do they have where to go and where to live? In the case when most of them are children, who care for their registration in schools? A society deals with these people or do so only because of the liberalization of visa?
To discuss this issue, Jeta në Kosove has invited:
Verena Knaus, a researcher at UNICEF;
Vera Pula, the Open Society Foundation, KFOS;
Qylangjiu Daut, a journalist in the newsroom RTK Roma;
Sylvian Astier, from the Swiss Embassy;
Islam Caka, Ministry of Internal Affairs, or Director of Department for Citizenship, Immigration and migration in the ministry.
Before the debate, BIRN broadcast a documentary film which tells the true situation on the ground, focusing on children who are repatriated, in most cases do not know any of the languages spoken in Kosovo.”
8 Oktobari 2010 – BBC-sko Editorialno Standardengo Komiteti kergya publikune peri deciziya, kote lela bisebesko e Chachipesko apeli, kova dendilo pali BBC-sko Editoriyalno Daviyake Kotoreski (ECU) deciziya, kova arakla kay e Chachipeski kritika palo “Romane chave sar qora” isin bisebesko. Akale deciziya, Chachipseki daviya ali ani piri finalna faza e BBC-sko andrune-interno daviyake procedurake, koya bazirinelape ano BBC-sko editoriyalno butikeripake hakaya.
Kotar sa punktya, kola o Chachipe vazdingya ano piri daviya (koya shay te arakelpe ani Chachipe-ski webrig), o Komiteti aqilo ko yek: Chachipeski kritika pali butikeripaski praktika e lafesko “Gyspy”. Soy maydur, o Komiteti na dikela sar problemi butikeripaski praktika palo lafi “Gypsy kriminali” soske ulavela piro dikhibe e producenteya akale dokumentaresko, producenti kova aqilo zoralo palo piro dikhiba kay isi yek tipi palo kriniminaliteti, kova pandela samo e Romencar. Komiteti phenela ani piri deciziya: “Komiteti na arakla kay e fraza koya isine propozirimi-dendi kay sa o Roma kriminalcya, thay na isine ano ajikerbasko konteksi Bare Britaniyake publikake, thay sa akava na isinele Fashistiqka konotaciya-dikhiba, sar so isine pendo kotar o Chachipe thay Amnesty International.”
Komiteti lela ano dikhibe “kay isine shuzo publikuno interesi te kerelpe investigaciya palo yek ano numero pouqo qavorikano kriminaliteti mashkar o Romano komuniteti”. Na lele Chachipaski hakayeski daviya palo paghipe e hakayesko palo privatiteti kote ano dokumentari kerdilo garavdo rekordipe, thay sa akava kerdilo ano konteksi kay o Chachipe na isine odova kova isine afektiriono-ani relaciya akale dokumentareya. Ano akala sebepya, isine lelilo bisebepseko Chachipasko argument palo kova dokumentari mangelape te oceninelpe kontra e fer thay mashkarando buikeripako hakay kotar e BBC-sko editoriyalno kodi.
Ko fundo, Komiteti dengya phikodeyipa-suporti, dikhiba e ECU menajeresko, kova pnenela: “Me kereva najs (programeske) kay vazdingya disave kontraverzalne thay senzitivno bukya, thay kay mothavgya kay o Romano komuniteti isi frekvetno ano yek negativuno dudi, thay me gendinava kay bukya kola dendile ano programi isine suportime faktencya, thay isine shuzo editoriyalno dikhibe palo reportiripe yeke seriozno thay buvlarde kriminalno manushikane mothavibasko.”
Chachipe perdipa nane qalardo akale deciziya, kola nalela sar yek fer thay pashe dendi. Yek bersh, organizaciya margyape kontra e BBC-ske dokumentareske yeke bregoske maripa, kova sar dikelape phiravela rasistikuno stereoptip palo Roma. Yek kotar o argumentya akale dokumentaresko isine te kerel phandipe-linki mashkar rodipa ko sokakya thay qoripa, e Romane kultura, thay te kerenpe bange o Roma palo baripe e anti-Romanipasko (bikamipe e Romengo).
“Romane chave sar qora” isine distrubuimo ano 20 thay pobuter phuvya kote ano akava numero chivelape e Australiya thay Yapani. Ani Svajcariya, dokumentari isine dendo talo nav: “Im Auftrag der Sippe: Wie Romakinder zu Dieben werden” (Tali komanda e klaneski: Sar Romane chave ovena qora”).
Chachipe phengya kay akaya bisebepeski daviya koya araklili kotar o Editoriyalno Standarerdesko Komiteti bazirimi ano BBC-sko editoriyalno butikeripaske hakaya, isine ani rig e producenteski. Organizaciya kritingya o fakti kay mothavipe kova prepozirinela biulavdo karakteri sar kerdili e investigaciya ano dokumentari, kote akate chivelape ini o fakti, kay niyek pobari Romani Organizaciya na isine konsultimi panglo e dokumentareske kontekseya, thay sa akava na lelape ani konsideraciya kana kerdili e deciziya.
Chachipe soy maydur mothavgya kay legitimeti lenge daviyake isine ispatimo-posvedikuymo e phikdendo Amnesty Internatioanal thay Evropake Konzileske Romane Ofiseske lilencar, kola araklile bisebepesko.
“BBC-ski finalno bisebepeski deciziya amare daviyake mothavela sari panda phare te marelpe anti-Romano rasizam, e organizaciya phenela. “Te odola kola kerena objektivuno arakhipe palo validiteti e daviyako, korkore arakhenape ano ikeriba yeke rigako, chachikune i phare te vazde ando lende dikhiba palo rasistikuno natura e vakeribasko” e organizaciya phenela.
Chachipe a.s.b.l.
26.11.09 – Ylli Hoxha, kotar o Klubi vash e Avriyaluni Politika vakergya kay o phanipe e kampengo “Qesmin Lug” thay “Osterode” ani teritoria e Mitrovicaka Komunako, na sile molipe buderi desar dersh milionya euro…….
Klubi vash e Avriyaluni Politika rodingya o phanipe e kampyengo kote jivdinena o roma ani Kosova. Isi dersh bersh kay pashe 700 roma, kola nashte kotar o ververutne thana e Kosovake, jivdinena ano kampya “Qesmin Lug” thay “Osterode” ani teritoria e Mitrovicaka Komunako. Ko tetradi, Ylli Hoxha kotar o Klubi vash e Avriyaluni Politika vakergya kay o phanipe akale kampyengo na astarla o molipe buderi desar dersh milionya euro.”Sito o fondi kova lokhipeya e kosova thay olake amala shay te keren, numay vash te kergyol akava musay yekh may decisimo akti e Kosovake Guvernipesko, kova ji akana na ulavgya niyekh vastushi vash o phanipe akale kampyengo, so na sito laqhi misal vash o avera”, potencingya o Hoxha, ani yekh konferencia khardi special vash o na alosaripe e problemyengo e romane kampyengo ani upruni Kosova. Ov vakergya kay o Kosovako Guvernipe ini kay duy ver dikhlargya poro bujeti ko nakhle shov qhonya, sinelen shaipe kay palo deklaripya sar prioritetya te ulavel fondya vash o puqipe e romane kampyengo. Numay, sar si pe Hoxha, oy na sinele suksesi te kerel akava. “Akava momenti musay te vastingyol vash te kergyon presie mamuy o Guvernipe vash te anel e decizia vash o ulavipe nesave fondyengo kola siton urgentune vash o manushengo evakuipe kola jivdinena ano dola kampya, thay savore aver akterya, kay silen shaipe te azhutinen, leindoy kotor vi e Evropaki Komisia, koya sitoy ano decizipe vash o ulavipe yekh e kotoresko olake fondyengo vash o phanipe e kampyengo”, vakergya o Hoxha. Shaip Muya, konsulenti e Kosovake sheruneministresko, Hashim Thaqi, thay koordinatori e Proyektesko vash o phanipe e romane kampyengo, ano mayi akale bershesko dengya lafi kay o kampya ka phangyon vash trin-shtar qhonya thay kay o lokaluno guvernipe khetane e centralune guvernipeya ka dikhlaren e romen vash te ovelolen beshipe, sastipesko sevaluipe, higienako sevaluipe thay edukipe. “Pakyaha kay akava proyekti ano yekh vahti kotar shtar-panj qhonya ka ovel realizimo thay o duy kampya upre te phangyon”, vakergya odoya ver o Muya, ani konferencia e KAP-ki ko 26 mayi akale bershesko. “Sitoy yekh deklaracia dendi bosh, ani yekh konferencia, vash o publikako konsumipe thay nota sitoy numay akaya: vay sinemen e doza e naivitetesko vash o na kanleipe e situaciako, vay sinemen na godornipeske elementya, kola qhivde e raye Muya te kerel ayekha deklaracia. Kova te ovel, mothavela vash yekh skala e naserioziteteski e Kosovake Guvernipeski vash o kampengo treteripe”, mothavgya o Hoxha. Ov vakergya vi kay o Kosovako imazhi hasardilo zorale e romane kampyencar ani upruni Kosova.
Mashkar aver, o Hoxha mothavgya vi e KAP-ko pratsav vash o raporti phanglo e negociaciencar e Kosovake instituciengo e Germania vash o iranipe e dershushtar mile azil manglarnengo ano germaniako them, kolendar dershuduy mile personya siton roma. “O iranipe e romengo ani kosova mangela te mothavel vash olengo iranipe ano kondicie e jivdipeske ano kampya” mothavgya poro godinipe o Hoxha anglo kosovake thay germaniake negociacie. Ov vakergya kay sito nagodornipe kay e aktualune politikune sistemeske ani Kosova te dengyol o obligipe vash o akomodipe e dershuduy mile romengo kola avena kotar e Germania, feri so o Kosovako Guvernipe na sito gatisardo te kerel akava vash o roma kola siton ani Kosova, sar si o kampya ”Qesmin Lug” thay “Osterode”. ”Siam darakerde vash e neglizhenca kay kergyola vash akava problemi ini kotar o politikune faktorya ani Kosova, kola na vazdena akava puqipe sar problematikuno”, vakergya o Hoxha. Numay, o rodlarno kotar o Klubi vash e Avrialuni Politika (KAP) Driton Sula, ano kuadri e yekhune prezentipesko vakergya kay ano Mitrovicake kampya isi yekh humanitaruni kriza. “Ano amaro rodlaripe, pashe odoleske kay na si politikuno mangipe vash o alosaripe e kampyenge problemyengo, sitoy vi yekh humanitaruni kriza, kote so dikhlam amen kay sitoy yekh but bilaqhi situacia” ikalgya ano dikhipe o Sula. Ov vakergya kay bilaqhi situacia sitoy may but ko qhavore,”kola dive palo dive kontamingyona thay o aqhavipya siton but bare. O Nasvalipya kay avena palo kontaminipe siton but rizikune, kote may but siton rizikime o khamne romnya thay qhavore. Niso nane problemi e kampyengo so sito problemi e vishipesko (kontaminipesko)”, vakergya o Sula kova anglo duy kurke vizitingya o kampya ani upruni Mitrovica. Ko mashkar vahti, e aver rodlarni kotar o KAP, Besa Luci, vakergya kay o kontaminipe e dizunengo bayrola so may but. “Sar si pe Lumiaki Sastipeski Organizacia, o rizikipe e kampenge dizunengo anglal o kontaminipe bayrola te sine kay on na silen o primarune jivdipeske kondicie, sar si o higienake kondicie, jivdipe ano barake, nanipe e uravipeske sheyengo, akcesi ano bunishte, nanipe e adekvatune hapepiipesko…. ”, vakergya oy. Luci vakergya kay te sine kay na ulavgyola yekh specialuno fondi, zori kay ka adresingyon o specifikune musaipya e dizunengo kotar o “Qesmin Lug” thay ”Osterode”. “Vash o sebepi e kondiciengo kote on jivdinena silen mangipe vash umlavde shaipya”, cidingya e sama e rodlarni kotar o Klubi vash Avriyaluni Politika.
Izvor: RTK
20 Oktobari 2009 – Panglo e informaciya koya avela kotar e Belgiyake mediye, Belgiya skrinisingya bilateralno readmisiyako kontrakti e Kosovake rashtra. Akale kontrakteya, Kosovaki rashtra lela upari peste leyipa e manushengo Kosovake orgina-biyandipa nalpalal, kola na perde kriteriya pali regularizaciya e bershibaske statutesko kola dendile kotar e Belgiyaki rashtra. Pandayek kontrakti qivela ando peste sotrin Benelukseske phuvya thay e Kosova panda ano vakeripa.
Ano mediyako vakeripa, Belgiyako Rashtrako Sekretari pali Migraciya thay azili, Melchior Wathelet, pengya kay pandipa akale kontraktesko mangelape te dikhelpe sar yek zoralo signali solduye rigendar sar e rigata e personenge kotar e Kosova, kola nanelen legalno beshibe-statusi, thay kotar e rig e Belgiyake populaciyatar. Ov panda mothavgya kay e Belgiyako imigraciyako bordi ka vazdel publikuni informativno kampanya kola ka asterel maybut e Romen kotar o severno Kosovo kola mangelape te oven zoralde “ano keripa e korkore investiciyako ani lokaluni politika pere phuvyake”.
Pobuter Evropake phuvya ani nakli vrama kerde vakeripa palo bileteralno readmisiyako kontrakti e Kosovake rashtra, kote akala vakeripa qivena baza palo repatriyaciya. Germaniya ani nakli vrama iringya yek pobaro numero e Kosovake Romengo ani baza e kontraktesko kova panda oficiyalno nane finalizirimo. Svajcaria isi ani faza te pandel kontrakti, thay e Austria kuvgya ano vakeribasko procesi pali readmisiya.
Palo UNHCR, kosovake Roma thay Srbya isi panda ano riziko te oven viktime etnikune motivirime zulumeske-zoreske ani Kosova, thay lenge mangelape te ovel garantirimi mashkarthemutni protekciya-siguripa.
Chachipe a.s.b.l.
Lelilo kotar:
RTBF : Accord avec le Kosovo sur le retour des Kosovars illégaux, 20. Oktobari 2009
De Morgen: Eerste Kosovaars bilateraal akkoord over verwijdering illegalen in België, 20. Oktobari 2009
De Tijd: Leterme ontmoet Kosovaarse ambtgenoot, 9. Oktobari 2009
1 Oktobari 2009 – Organizaciya palo Romane hakaya Chachipe zorale kerela daviya palo zorea dendo irinipa 12 Romengo kotar e Germaniya ani Kosova ani baza e readmisiyake kontrakteya kova isine ando thay skrinisimo, poangleder ano akava bersh, mashkar Germaniyake Federalno thay Kosovake rashtrake instituciye. Chachipe phenela kay zorea dendo irinipa isi pagipe e UNHCR poziciyake palo phiravdi mashkarthemutni protekciyako rodipa e manushenge kola avena kotar e Kosova kote pali akaya poziciya siguripaski situaciya e Kosovake Romengi panda nane shukar, thay Chachipe kerela daviya palo Germaniyake rashtrake instituciye ano lengo butikeripa palo nashukar halovipe e situaciyake thay chivdipe e siguripaske rizikoske so majtele, kote sa akaleya mangena te lokyaren pest kotar o Roma kola isilen.
“Kontra odoleske so e Germaniyake rashtrake instituciye phenena, situaciya e Romengi ani Kosova na lachardili but. Roma panda ovena viktime e buvlarde diskriminaciyako thay pagipasko lenge bazikune manushikane hakayengo. Lengo ulavdipe kotar oficiyalno bukyako marketi, ano kova Roma arakhenape pangle ano yek cirko, Roma isi astarde bukya sar soy kedipe e phurane sastrenengo-metalesko. Roma ani Kosova buvlarena poro jivdipa humanitarno asistenciya thay phikodeyipa kotar lenge familye kola arakhenape ani Evropa” phenela o Chachipe. Organiizaciya panda phenela kay zorea dendo irinipa pobare numeresko e Romengo ka baryarel stresi ano akava komuniteti, komuniteti kova ano momenti marelape pere achavipa ano jivdipa-egzistenciya.
Chachipe dela prioritei ano vakeripa kay Roma panda arakhenape ano akti e daravipsako thay deyipa zoresko. “Amen regularno laya reportya palo atakya ano Roma,” phenela e organizaciya. “Soy maydur Roma darana te reportirinen akala aktya ani policiya thay ini kana kerena akava, lenge daviye na ovena diklarde sar so mangelape, kote ka anen ji ko pandipa thay anipe ko krisi odolengo kola kerena atakya.” Anglo disave kurke, Chachipe ikalgya raporti ano kova diklardilo sar Kosovako policiyako bireportiripe e etnikune motivirime atakengo, refletiringya ano reporti kova isine kerdilo kotar o masharthemutne organizaciye. Chachipe alo ji ki konkluzija kay deciziya palo irinipa e nashle manushengo isi bazirimi ano bikomplemtirimo thay ano kotor dendo gendipa palo siguripaski situaciya.
Chachipe phenela kay na isine bi sebesko kay o UNHCR panda besela ani poziciya panglo palo lugyardi mashkarthemutni protekciya e Kosovake Romengi. “UNHCR besela zorale ano akava piro gendipa kay e situaciya e Romengi ani Kosova aqola panda te ovel pagi, kote akaleske isine dendi konformaciya ano vakeripa e Konferenciyako e Germaniyake Andrune Ministarengo ano masek May.” Chachipe phenela kay Geremaniyake rashtrake instituciye phravde thay masuz-namerno kerde ignoraciya palo rekomondaciye kotar o UNHCR, thay Germaniyake politikanya gele majdur thay bangyarde UNHCR-ske rekomondaciye, vakeripa kay o UNHCR dengya shaipe zorea dendo irinipa e Romengo ani Kosova.
Chachipe diklargya rodipe, kay e Germaniya angleder motavgya poro shukaripe palo nashle manusha thay akava shukaripe akana isi aqavdo.Organizaiya phenela isi qaqipe kay e Germaniya lela but nashle manushen kotar e Kosova, thay na mangelape te bisterelpe, kay pobuter olendar isine ani Germaniya sar Gastarbayterya-manusha kola ale te keren buti ani Germaniya. Soy maybut, pobuter manushenge kola isine kvalifikirime e nashle manusheske statuteske ani baza e Zenevake Konvenciyake kotar o 1951 bersh, isine dendilo temporlano-yeke vramake, protekciya. Akava isi ano situaciye odole Romengi kola na arkhenape talo zorea dendo irinipa”, pobuter ano piro vakeripa penela e organizaciya.
Chachipe zorale diklarla o argumenti palo kova Roma mangelape te irinenpe ani Kosova kay e Kosova ovela multietnikuni rashtra. “Akava argumenti isi but cinikune thay hipokritikumo-licemerno. Mangelape te qivelpe ani godi kay o Roma isine paldime kotar e Kosova, thay ano desh bersh (10), mashkarthemutno komuniteti nashti kergya kondiciye palo sigurimo irinipe e Romengo. Lenge interesya isine sakrifime-qivde ano procesi te pacifirikinelpe (bimarebasko drumo) o bihalovipe mashkar o Kosovake Albanya thay Kosovake Srbya. Akana, Roma puqenape te irinenpe, kote akaleya mangela te kerelpe shaipe e masharthemune komunitetske kay tajsa shay te phenel kay e Kosova uli multi-etnukuni phuv, koya pherela yeke biumlavde rashtrake.
Chachipe phenela kay dendi nazorali siguripaski thay nashukar ekomomikuni situaciya, zorea dendo irinipa e Romengo isine eksperimenti upralo manusha. Chachipe qivgy palpalem poro akharipe ji ko Germaniyake rashtrake insitituciye te stopirinel e deportaciya e Romengi ani Kosova. Organizaciya phenela kay e Germaniya na samo kay isila historikuno jevapi palo Roma kova alo sar rezulati e genocidesko talo Nacional Socijalizmi ano II mareba: So pobuter, isi humanitarno rodipa te aqarelpe pobuter cidipa (na shukar jivdipa), thay na shukar situacija.
19. Avgusti 2009 – Ano piro raportoripe palo yek numero atakya upralo Roma ani Gilana, kova shay ate ovel etnikune motiivirimo, organizaciya palo Manushikane Hakaya Chachipe motavgya piro serioziteti palo kvaliteti e chachikune reportiribasko e etnikune motivirime atakenge upralo Roma ani Kosova. Ano posluno kurko e masekesko Juli, yek numero e Romengo isine atkairimo thay mardo kotar e Albanikune kaojshiye ano Romano Mahalo ani Gilana, bizo yeke shukar dikhibaske thay reportiribasko kotar e rig e mashkarthemutne organizaciyengo.
Pratiba e raportengo palo zoreske incidentya, kote isine kuvde yek numero e Romengo,Chachipe poshmingya investigaciya mashkar o mashkarthemutne organizaciye yeke gendoa te identifikirinelpe soske ule thay kobor baro isine akale incidentya. Kuzalo odoleste kay incidenti isine jandilo ko mashakarthemutne organizaciye sar soy UNMIK, EULEX, OSCE, thay UNHCR na mothavde kay isinelen bilo savi informaciya apanglo e incidetenya. I kana lelile informaciye kotar o terenske kancelariye, organizaciye isine ni bigatisarime thay na mangle te den informaciya, palo Chachipasko rodipa.
”Informaciye kola lelam isine bifundime. Ola isine ano yek redo kotar e policiyaka raportya, ano kola lepargyuola palo tikne incidentya, sar soy ’trumipe mashkar peste’ thay choripe, kote vazdingyape lafeya kay e siguripaski situaciya e Romengi ani nakli vrama isi bilaqi, thay kote delape komentari kay e Policiya na dela sar so mangelape raportiripe palo atakya ano Roma,” phenela o Chachipe.
Incidenteski fotografiya but irindili palo TV emisiya koya isine dendi kotar o Yekhipe servisi pi Romani qhib ani Kosovaki rashtarki publikuni televiziya. Yekhipeske zurnalistya kerde vizita e Romane Mahalake, thay kerde interviyu pobuter jene ando kaste kerdilo atako thay ispatencar-svedokencar. Kotar lengoro raportiripe iklola yek redo seriozno incidetenge kola kerdile ani gilana, kote disave kotar o Roma isine marde, kuvde kote akale atakenge na isine nisavo yaver motivi kotar odova sar soy bikamipe palo o Romengo.
Ano vakeripa e Romencar, Romi dende duma kay ani nakli vreme e situaciya ani Gilana uli bilaqi so on pandena akava avipa e Albancengo nashle manushenge ani Romani mahala. Jek kotar o ispatya-svedokya phenela kay o atakya isine organizirime thay koordirime. Sa o Roma isine koy yek lafi kay o Roma isine kontinuiteteya qalavde thay verbalno matetetirime, thay motavde piri seriozno dar palo lengo siguripa.
Kotar lengo raportiripa isine qivdo publikune, kay piro pakyavipe ani Policiya na isi perdo ji ko fundo. Kotar o 6 incidentya kola ikerdile ano Juli 2009 bersh, 3 (trin) isine reportirime ani Policiya. Zurnalisti kotar o Yekhipe kergya intervjyu ini e uqe Policiyake jeneya kova kerela buti ano KPS kova o duy incidetya klaficiringya sar maripa mashakr o koyshiye, a trito incidenti sar yek bipakyavipe mashakr o manusha kola na isinelen “shuzarde biziniseske bukya” ano kalo marketi, keripa e diskvalifikaciya e atakirime personake.
Chachipe isi kontra akale vakeripaske, soske phare isi te le kan o pasiviteti thay bigajlipe-bizalipe kova iklilo kotar e reakciya e mashakrthemutne organizaciyengo ano qivdo puqipa kova qivgya o Chachipe. O Chachipe qivela ki godi kay yek kotar o bukyako gednoe masharthemutne siguripasko ani Kosova isi siguripa thay promoziya e manushiakne hakayengo, thay kay o oragnizaciye isilen qivdo mandate kova isi diklaripe e situaciyako ani Kosova. Akava maybuter mothavdilo nadhukar gendipaya ano fakti kay e EU Policiya isinela but hari informaciye pali situaciya ani Gilanaki Romani Mahala.
Chachipe qivela ano yekto dikhipe, kay o produkti e bireportiripasko e etnikune motivirime atakengo ando Roma dikhelape direktno ko Roma ani Kosova, nashle manusha that azilantya kola arakhenape avriyal. “Sar so dikhelape kotar o incidetya ani Gilana, kova isine verifikumo e informaciyencar kola lelama angleder, Roma ani Kosova nanelen kaske te jan that te mothaven so ovela lencar ani situaciya kana arakhenape tali zor. Odola kola mukle e Kosova nanenlen zoralipa te keren dokuemntaciya palo riziko kova arkhelalen lenge irinipa ani Kosova.”
Chachipe dengya krititka palo decizije kola kerdile kotar disave Evropake rashtre sar soy Germaniya, Shvajcaria, Sveriya, Austriya, kote mangena zorea te irinen e Romen, ano baza yeke biperde diklaripasko e siguripaske situaciyake. “Dikhelape kay posluno raporti kotar o UNMIK ji ko UN Siguripasko Konzili, pandelape ano Policiyake raportya, kote o UNMIK korkori verifikuynela kay o etnikune minoritetya naneleln pakyavipe ano raportiripe ji ki Policiya,” phenela o Chachipe.
Chachipe akharela ji ko Mashkarthemutne organizaciye te den zor kay urgentno te achaven vazdimi nashuakr situaciya ani Gilanaki Roamni Mahala, thay te agorishinen o problemi kova pandelpe e irinibaske proceseya. Soy maydur o Chachipe rodlargya yek pobuvlo thay pohor dikalripe e nakle atakengo upral o Roma yek obyektivikuno thay bi adikeripa e rigengo pratibe, thay raportiripe palo siguripaski situaciya ani Kosova. Chachipe ko fundo akhargya o rashtre kola ando peste isila Kosovake Rome sar nashle manusha ten a irinele ani Kosova sa ji odote ji kay e situaciya isi pagardi-bilaqi, thay e nashle kola pobuter bersh beshena ano lenge phuvya del azili thay achavdo beshipa.
Chachipe a.s.b.l.
31 Juli 2009 – Ko 2-to Avgusti panglo festuyiba e 65 bersheske yubileya pali likvidaciya ano Romano kampi ano Auschwitz-Birkenau, kote pashe 2.900 Roma thay Sintya isine mudarde yeke rakyake, Romani hakayengi organizaciya Chachipe akharela ji ko politikune liderya thay civilikune amalipaske reprezentya te marenpe e anti-Romanipa. “Shovardu panj (65) bersh palo aravdipe e Nacional-Socijalizmesko, anti-Romanipa isi panda jangavgo thay chachipaske jivgyola. Ekonomikuni kriza thay horipe e sociyulikune ulavdipaske anela shukar tereni sa e demagogijenge kola chivena ano butikeripe tradicikuluno bikamipe thay dar kotar o Roma,” phenela e organizaciya.
Chachipe na isile shukar gendipe panglo e sigate ande sar soy ani Italiya that yavera phuvya politikune potezenca kola implicitno thay eksplicitno asterena e Romen. Bangipe isi ki Evropaki Uniya koya pere duy muyenge politikune vakeribaske, insistirinela ano manushikane thay minoritetenge hakaya, qivdo ano konteksti e anglal-asociyaciyake proceseske, ano pere mashavakeripa pe koyshiyencar, bisterdoy akala isto standardya te qivel ani praktika ano pire phuvya.
“Palpalem irinipa e zorea dendo rasizmo thay nacionalizmo ano Evropa isi but nashukar gendipa,” Chachipe phenela. Chachipe isile dar pali prezenca e nacionalistikune thay neo-fashistikune partiyengo ano parlamentya kola ka igaren ji ko akceptiripe akale fenomenge thay kola shay te qivenpe ano sakova diveski politika.” Akana adive isiyamne, sar yek ekzamplo, policiyaki grupa speciluzime ano akhardo ‘Romano kriminaliteti’ thay odoleske niko na cidela gayla.” O Roma isi ulavde-segregirime palo sastrunale perde thay yaverste pendo, izolirime kotar yaver populaciya, thay niko akava na arakhela sar isto so isine angleder,” phenela e organizaciya.
E Chachipaske akava isi zoralo linki-pandipe mashkar avdisutno tretmani e Romengo thay e “kolektivno amneziyako” e Romengo talo-Nacional Socijalizmo. “Talo viktime e Nationalizmeskesko Roma lugyarena te len nisavo statusi,” phenela e organizaciya. Pali Chachipasko gendipa panda isi tendeciya te kelelpe, cidipe e Evropake Romenge populaciyake, referenca yeke pohari numeroske e viktimengo, thay palo sebebi lenge perzekuciyake kote genocideski tendeciya e Nacionalsociyalizmeske kontra e Romenge dayek drom panda cidelape.
Ano akava konteksti, Chachipe palpalem dela piri kritika kontra e repatriciyake politikake palo Kosovake Roma ani Germaniya thay yavera phuvya. Organizaciya qivela ki godi kay e Kosova isine yek than palo organizirimo paldipe e Romengo ano 1999 thay 2004 bersh. “Isine angleder paldipa sar soy ani Romaniya, thay ji akana na araklilo ano akava niveli sar soy isine ani Kosova,” phenela e organizaciya. “Kosovako politikune liderya na penjarde perzekuciya-paldipe e Kosovake Romengo, kola panda kotar o pobaro numero e Kosovake Albanikuni populaciya dikhenape sar manusha kola isine pashe butikeripe e Srbyencar,” phenela o Chachipe. “Ano than akaleske politikune liderya sakodive vakerena palo ‘nevo realiteti’ ani Kosova, realiteti kova isi vazdimo ano etnikuno suzaripe e Romengo.” Organizaciya panda phenela kay o Roma kola zorea irinenape ani Kosova isi krisime ko qorolikano jivdipe thay dar kotar e perzekuciya-paldipe.
Chachipe akharela ji ki pobari popluaciya te irinen e Romengo lengo manushikanipe. “Roma nane sa o jivdipe nomadya kola bahtalipaya phirena pere dromeya thay kola nanelen potenciyali palo jivdipe yeke konvenciyalno jivdipaske,” phenela e organizaciya. Phenelape panda kay o Roma lugyarena te oven ulavde ani baza odole sebepyengo kola lenge papuyen ande ano mudaripaske kampya. “Akava isi odova so, ikeripa ani godi e nakle vramako but maymahatno,” Chachipe dela konkluziya yeke ajikerde gendipa kay akava ka ovel daravipe e avutne generaciyenge.
Chachipe a.s.b.l.
16 Juli 2009 – Ano vakeripa e gazetake Franfurter Rundshau, kova isine ikaldo avdive, Komesari palo Manushikane hakaya e Evropake Konzilesko, o rayo Thomas Hammarberg, phenela kay deportaciya e Romengi koya ikerdili ano nakle dive isi baro bangipe. Komesari na mangla te del komentari palo idnividulano situaciye, thay palpalem dengya piro anglo vakeripa kova dengya ano piro arakhibaski misiyako raporti ani Kosova, kote phengya kay nane sebepya yeke lugyarde irinibaske.
“So amare phuvya isilen tendenciya isi te bisteren kay ani avutni vrama ka ovel iriniba e nashle manushengo janipaya kay nane integraciya ani lengi dayaki phuv” phenela o Komesari. Ov panda phengya kay o phuvya lena but qorolo tenhikuno pasharipe-argumenti kote sar baza pere skrinishibaske e kontraktesko pali readmisiya e Kosovake rashtra lela lako biumlavdipe.
Komesari palpalem dengya piro akharipe ji ko rahshre e EU te na irinen zorea e nashle manushen specifikune a minorititeten. ”Kosovo nanele kapaciteti te lel pobuter nashle manushen nalpalal palpalem,” phengya o komesari.
Chachipe a.s.b.l.
10. Juli 2009 – Pali deportaciya, ano kurko kay nakla, e rayo Semsi R, 42 bersheske Rome, kaski familiya arakhelape ano nashipe, regiono Niedersachsen kotar e Germaniya kerelape gata te deportirinel panda yek familiya ani Kosova. Palo lafya e regionalune nashle manushenge organizaciyake Flüchtlingsrat Niedersachsen, familiya B kotar o Wolfenbüttel isine informirimi kotar o lokaluino imigraciyako ofisi, kay ka oven deportirime ano kurko kova avela.
Ji akana samo disave irinibaske situaciye isine penjardutne publikune, kote o Roma isine zorea irinde kotar e Germaniya ani Kosova, thay palo UNHCR regionalo ofisi Berlin, isi panda pobuter asavke situaciye. Soy majbut, pobuter kotar o shel (100) Roma ano Hessen thay Niedersachsen, thay pakya kay ini ano yavera kotora e Germaniyake, o Roma lele lila, kotar o oficilajno ofisja kola kerena buti e emigraciya, molipaya te irinenpe ani Kosova ani volontersko baza.
Palo akava akharipe besela zor kay ka oven zorea ani Kosova ten a ikerde akaleya. Akaya zor uli qaqikuni, soske e Kosovake rashtarke instituciye lele respondipe kotar o UNMIK panglo e readmisiya-irinipa, ano masek Novembari ano bersh kova nakla (2008).
Sar so janelape UNMIK na mangela isine te irinenpe o Roma thay akava biirinipa pandela isine UNHCR-ske poziciya, palo koya o siguripe e Romengo ani Kosova, nane panda shukar, Kosovake rashtrake instituciye ani vrama koya nakla dakordisale te leno dole manushen kola zorea iringyona kotar e Germaniya kote dende samo yek sebebi kova isi o manusha koal irinenanpe te ovelene Kosovako identiteti.
Organizacije pe nashle manushenge kotar e Germaniya ajikerena ano kurke kay avena avena pobari zorea dendi repatriaciya ani Kosovo.
Chachipe a.s.b.l.
Dikh vi: Flüchtlingsrat Niedersachsen: Offener Brief an Innenminister Uwe Schünemann: Abschiebestopp für Roma, 10 Juli 2009
Roma-Familie steht vor der Abschiebung, Newsclick, 11 Juli 2009
27. Mayi 2009 – Panglo mothavipa e filmesko “All the invisible children” (Sa bidiklarde chavore) ani Francuska, Romane organizaciye kotar sa e Evropa bichalde protesteski nota ji ko sponzorya-UNICEF, Lumyako Programi palo habe (WFP), thay Italijaki organizaciya palo mashkarbutikeripe thay vazdipe, koleya mangle te mothaven piro na shukar gendipa panglo e filmeya “Plavi ciganin” (Maviya Rom) kerdo kotar reziser Emir Kusturica dji ex-Yugoslaviya, sar yek kotar efta (7) filmya kerde palo pagipa e chavorenge hakayengo ani sa e lumya.
“Plavi Ciganin” mothavela palo terno Romano chavo akhardo anaveya Urosh kova samo so isine muklo kotar e chavorenge panglipasko: talo zor pere kandivale thay mate dadesko chivdo ano choripe. Na isine ajikerdo, kay ova anela deciziya te irinelpe ano panglipe, ano kova siklola kotar o yaver chavore kay isile pobuter muklipa ano panglipe ze te ovel avriyal olestar.
Organizaciye, kola na phenena kay na egzistirinela asavko fenomeni, ikalena piro na shukar gendipa palo fakti kay alo ji ki dominaciya palo publikuni presentaciya thay diskursi palo Roma. Panda organizaciye phenena, kay sa akava avela sar yek produkti e kampanako palo vazdipe e gendipasko kola igarde isine kotar o mashkarthemutne thay birayikane organizaciye, kola maybut peste chivde ano fenomeni e chavorengo rodipasko-prosibasko thay trgovinako olencar, andral e Romane populaciyako
Organizaciye dakordirinenape kay akava pasharibe e problemesko shay chachikane te ovel zoralo sar te irinelpe publikuno dikhipe thay finaciye, samo soy negativuno rigako efekti ano sa akava irinipa e diklaribasko kotar e lesko kukesko-korenesko sebepi, yavere lafyencar kotar o chorolipe thay marginalizaciya e Romane familyako, ano yek kotar but shaipno produkti. Organizaciye phenena kay on ka keren najs e filmeske te isine kay akava filmi chorgya-chivgya dudi ano jivdipaske kondiciye e Romane familyake sar soy on korkore prezentirinena sar pagipe e chavorenge thay manushikane hakayengo.
Chachipe sar inciyatori akale protesune notako, vazdela negativuno keripe upralo Romane chave thay populaciya sar yej kotor. “Te isine ideya akale filmesko te kerel promozciya e chavorenge hakayengo, amen daya konkluziya kay e Romane chavenge ano sadikhpa, nashalgya piro gendo,” phenela e organizaciya. Chachikane, te isine kay e day-dat, kola isine jevapliye vash chorolipa thay na shukar jivdipa, soske isi mangipe akana te dalen phikodeyipa? Soy pobuter soske na dela eksplinaciya palo e dayako-dadesko gendipa, ov motvelape sar endemsko. O Roma ano akava drumo ka oven krisime te oven sa pe jivdipasko nashle manusha, thay o Kusturica barvarikergya akaya ideya pere filmeya.”
Organizaciye na chivde puchipa palo filmesko cidipa-ikalipa kotar e produkciya koya ka ovel mothavdi ano konteksti e shovardesh (60) beshuni festake pali Deklaraciya e chavorengi hakayengi, so kerde organizaciye isi kay chivde puchipa kay sa akava te ovel ikerdo publikune vakeripa ano yek than e Romane organiziyencar. Organizaciye panda dende rekomondaciya palo lugyardi kampanya palo puchipa e Romane populaciyako mangelape te ovel angleder kerde ani kooperaciya e Romane civilikune amalipaske organizaciyencar gendipaya te nashelpe kotar kampanye kola manushikarena o stereotipya pale e Romenge.
Chachipe a.s.b.l.
Dikhen vi: Blue Gypsy: Reactions on a film.
Chachipe 